Oltin nanozarralar aralashmasining optik xususiyati. Elektromagnit
nurlanishning metal nanozarralari bilan tasirlashuvida qo‘zg‘aluchan ionlar musbat
zaryadlangan metal ionlar panjarasiga nisbatan o‘tkazuvchanlik hususiyati siljiydi.
Bu siljish kollektiv xarakterga egadir, bunda elektronlar harakati faza bilan to‘g‘ri
keladi. Agar zarra kattaligi tushyotgan nurning to‘lqin uzunligidan ancha kichik
bo‘lsa bunda elektronlarning siljishi dipol shakillantirishga olib keladi.Natijada
elektronlarni muvozanat holatiga olib kelishga harakat qiluchi kuch paydo
bo‘ladi.Qaytaruvchi kuch kattaligi siljish kuch kattaligiga proporsiyanal shu
jumladan oddiy osilyator uchun, shuning uchun zarradagi elektronlar kollektiv
tebranishlarining hususiy chastotasi mavjudligi haqida gapirish mumkin. Agar
tushyotgan nur tebranishlarining chastotasi metal zarra yuzasiga yaqin joydagi
erkin elektronlar tebranish chastotasiga ustma ust tushib qolsa, ―elektron plazma
tebranish ampletudasining keskin oshib ketishiga olib keladi, buning kvantli
analogy plazmadir. Bu hodisa tashqi plazmali rezonans (TPR) degan nom plaid.
78-rasm. Sfera va sterjen shaklidagi nanozarra uchun tashqi plazmali rezonans
shemasi.
107
107
Nur yutilish spektrida maksimum nuqtasi paydo bo‘ladi 10-100 nm o‘lchamdagi
metal zarraning infraqizil diyapazoniga yaqin joyda va spektrning ko‘rinuchi
joylarida TPR namayon bo‘ladi. Uning joylashuvi va intensivligishakli. O‘lchami
va lakal dielektrik muhitiga bog‘liqdir. Sfra shaklidagi diyametri 10-25 nm bo‘lgan
oltin nanozarralari 520 nm yaqinida o‘zining maksimum yutilish nuqtasiga keladi.
79-rasm. Sferik oltin nanozarraning yutish spektri [14]
80-rasm. O‘lchamlariga ko‘ra (uzunligini kenngligiga) oltin nanosterjining nur
yutish spektri.
Sferik izotrop nanozarra spektrida TPR anizatrop zarra shaklidan farqli ravishda
zarrao‘lchamlariga uncha bog‘liq emas masalan: oltin nanosterjenlari (gold
nanorod) anizatrob simmetriyasiga egadir, shuning uchun yutish spetirida ikkita
maksimumlar (ko‘ndalang va plazmalar) (80-rasm).