E nuritdinov odam fiziologiyasi

dissimilatsiya
yoki 
katabolizm 
deyiladi.Dissimilatsiya (dissimulo-o'xshamaydigan 
qilaman so'zidan olingan) orga-nizm faoliyati jarayonida murakkab organik 
moddalarining 
bo'linishi,o'zgarishi,ya'ni 
assimilat-siyaga 
qarama-qarshi 
jarayondir.Boshqacha 
qilib 
aytganda, 
dissimilatsiya 
jarayonida 
hujayralar 
tizimi,jumladan 
oqsil 
birikmalar 
tarkibiga 
kiradigan 
moddalarning 
parchalanishi,bo'linishi, tirik materiyaning yemirilishi demakdir.Buning natijasida 
energiya 
hosil 
bo'ladi 
va 
bu 
energiya 
assi-milatsiya 
jarayoni 
uchun 
sarflanadi.Dissimilatsiya jarayoni natijasida hosil bo'lgan qoldiq mod-dalar (karbonat 
angidrid, suv, azot qoldiqlari va boshqalar) ayirish a'zolari orqali tashqariga chi-
qariladi.Ma'lumki,odam va hayvonlar organizimida energiyaning yagona tabiiy 
manbasi orga-nik moddalarning oksidlanishidir.Bu moddalarning parchalanishi 
natijasida mushaklarning me-xanik faoliyati uchun kerak bo'lgan energiya hosil 
bo'ladi.Energiyaning qolgan qismi esa, mu-rakkab birikmalarning sintezlanishi va 
uning maxsus makroergik tizifnlarda zahira bo'lishi u-chun sarflanadi. 

---

89 
Shunday 
qilib,makroergik 
birikmalar 
deb,parchalanganda 
energiya 
chiqaradigan moddalarga aytiladi.Odam organizmida makroergik moddalar rolini 
adenozintrifosfat (ATF) va kreatinfosfat (KF) o'ynaydi. 
Odam organizmida assimilatsiya va dissimilatsiya jarayonlari bir-biriga 
bog'liq holda davom etadi.Sog'lorri bo'lgan katta odamlarda bu ikkala jarayon bir-
biriga teng muvozanatda bo'ladi.Yosh organizmda assimilatsiya jarayoni ustunroq 
bo'lib, buning natijasida o'sish va rivojlanish ta'minlanadi.Keksa odamlar 
organizmida esa dissimilatsiya jarayoni ustun keladi. Shuning uchun ham 
keksalarning terisi salqi bo'lib,yuzlarida ajin paydo bo'ladi,tana mushaklari 
bo'shashib,ularning hajmi kichrayadi va qorni osilib qoladi.Og'ir kasalliklar vaqtida 
ham dissi-milatsiya kuchayadi,shuning uchun hatto yosh odamning ham rangi 
so'liydi,terisi quriydi, yuzi-da ajin paydo bo'ladi, mushaklari bo'shashadi, tana vazni 
kamayadi.