Dərs vəsaiti Bakı 2023

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.
 
 

---

2.
 
MAŞINQAYIRMADA İSTEHSALIN TEXNOLOJİ 
HAZIRLANMASI VƏ PROSESLƏRİN QURULUŞU 
 
1.1. Əsas istilah, anlayış və təriflər 
 
“Texnologiya”
(iki yunan sözündən yaradılmışdır, 
techne
- 
incəsənət, ustalıq, bacarıq və 
lodes
- söz, öyrənmə, elm deməkdir) 
hazır məhsulu əldə etmək üçün xammalın, materialın, yarım 
fabrikatın müvafiq istehsal vasitələri emalı üçün müxtəlif qayda və 
üsulları özündə cəmləyən, nizama düzən elmə deyilir. 
Maşınqayırma texnologiyası
- hər hansı bir maşın tələb 
olunan keyfiyyət, istehsal proqramı ilə müəyyən olunmuş 
miqdarda, tələb olunan vaxt ərzində, ən az əşyalaşmış və canlı 
əmək sərf etməklə, yəni ən kiçik maya dəyərilə istehsalını təmin 
edən elmə deyilir. Maşınqayırma sənayesinin istehsal etdiyi 
məhsul müxtəlif maşınlardır. 
Maşın 
- enerjinin növünü dəyişmək üçün məqsədə uyğun 
hərəkətləri yerinə yetirən və ya faydalı iş görən mexanizm və ya 
mexanizmlər cəmidir. Bütün müxtəlif maşınlar 2 növə bölünür: 
enerjinin növünü dəyişən maşın mühərriklər və işçi maşınlar 
(maşın - əmək vasitələri) bunların Köməyilə əmək sərf edərək 
məhsul yaradılır - yəni məhsulun forması, qruluşu və ya mövqeyi 
dəyişdirilir. Maşınlar, avadanlıqlar, mexanizmlər, qurğular, on-
lardan təşkil edilmiş aqreqatlar və ya hissələr maşınqayırma 
müəssisəsinin istehsal məhsullarıdır. 
Məhsul 
- müəssisədə hazırlanan və istehsalın son 
mərhələsinin əşyası və ya əşyalar dəstinə deyilir. 
Məhsulları təyinatına görə əsas və köməkçi istehsalın əşyası 
kimi 2 qrupa bölürlər. Əsas istehsalın məhsulu tədarük (satılmaq), 
köməkçi istehsalın məhsulu isə müəssisə daxili imkanlar üçün 
nəzərdə tutulur. Dövlət standartlarına görə məhsulun aşağıda 
göstərilən növləri vardır. 
Hissə (detal)
- bir materialdan və heç bir yığma əməliyyatın 
tətbiq etmədən hazırlanan məhsula deyilir (məsələn, bir çeşiddən 

---

hazırlanmış val, tökülmüş gövdə və i.a). 
Yığma vahidi 
- məhsulun bir qismi olub iki və ya daha çox 
hissədən ibarət olan və müəssisədə hər hansı bir yığma 
əməliyyatının (yiv ilə bərkitmə, yapışdırma, pərçiləmə, presləmə) 
köməyilə birləşdirilən və gələcəkdə vahid şəkildə istifadə olunan 
əşyaya deyilir. Məsələn, diyircəkli yataq, reduktorun bir valının 
yığımı, turbinin rotoru, ehtiyyat hissələr komplekti, ölçmə 
qurğularının alət və tərtibatları və i.a.