Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin
Yüklə 2,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Tarixi inkişafın ümumi tendensiyası təbii deter-
minasiyanın (bütün hadisələrin qanunauyğunluğu və səbəbiyyət əlaqəsindən asılılığı) üstünlük təşkil etdiyi sistemdən əsasını istehsal qüvvələrinin inkişafı təşkil edən sosial-tarixi determinasiyanın üstünlük təşkil etdiyi sistemə keçiddən ibarətdir. Öz növbəsində istehsal qüvvələrinin daha yüksək inkişafına isə istehsal münasibətlərinin və ictimai təşkilatın daha mürəkkəb formalarının bərqərar olması, subyektiv amillərin rolunun yüksəldilməsi şərait yaradır. Beləliklə, deyə bilərik ki, tarixi inkişafın başlıca meyarları cəmiyyətin təbii fəlakətlərin qarşısını almaq bacarığından, təbii ictimai qüvvələrin əsarətindən, sosial- siyasi qeyri-bərabərlikdən və mənəvi qeyri-inkişafdan azad olmaq səviyyəsindən ibarətdir. Bu meyarlar əsasında ictimai-siyasi formasiyalar özlərini bəşəriyyətin qanuna- uyğun ardıcıl inkişaf mərhələləri kimi büruzə verə bilirlər. Lakin bu proses çox ziddiyyətlidir, eyni zamanda müxtəlif tip və templərə malikdir. Sosial pessimizmin artması, XX 12 http://bankreferatov.ru/progress 31 əsrdə çoxsaylı fəlsəfi və sosial nəzəriyyələrin yaranması da elə buradan irəli gəlir ki, bu nəzəriyyələr də ya tərəqqini bilvasitə və ya bilavasitə inkar edir, yaxud da bu anlayışı ya dövri hərəkət ideyaları (Şpengler, Toynbi, Sorokin) və ya da “sosial dəyişikliklər” kimi “neytral” anlayışla əvəz etməyi təklif edirlər. Həmçinin, “dünyanın sonu” adlı müxtəlif konsepsiyalar və bir sıra pessimist utopiyalar da geniş yayılır. Müasir dövrün qlobal problemləri – ekoloji, demoqrafik, ərzaq, enerji, xammal, nüvə müharibəsi təhlükəsi, əhalinin psixi və fizioloji sağlamlığının qorunması və s. bir çox problemlər məhz bu ruhda təsvir və şərh olunur. Ümumiyyətlə, müasir ədəbiyyatda ictimai tərəqqinin sosial meyarı haqqında başlıca suala yekdil cavab tapmaq çətindir. Çox az sayda müəlliflər ictimai tərəqqinin vahid sosial meyarı ilə bağlı sualın qoyuluşunun özünü yanlış hesab edirlər. Onların fikrinə görə, dünya ictimaiyyəti mürəkkəb bir mexanizmdir və müxtəlif istiqamətlər üzrə inkişaf etdiyinə görə vahid meyarın müəyyən edilməsi mümkün deyil. Əksər müəlliflər isə vahid ümumsosioloji meyarın müəyyən edilməsini mümkün saysalar da, bu meyarın formulə edilməsində ciddi fikir ayrılıqları ortaya çıxır. 13 Sonda qeyd etməliyik ki, cəmiyyətin inkişaf prosesi tədqiq olunarkən ictimai tərəqqi meyarlarının tətbiqi kompleks xarakter daşımalıdır. İqtisadi, sosial, siyasi və mənəvi sahələrdəki problemlər ayrı-ayrılıqda deyil, tamın 13 «Понятие общественного прогресса в социальной философии». http://filreferat.popal.ru/printout1389.html 32 tərkib hissələri, vahid ictimai sistemin öz tarixi olan sistemaltıları kimi nəzərdən keçirilməlidir. Yüklə 2,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|