Bİolog ologiİya ya, sanitariya və GİGİyenanin predmeti, İnk nkiŞ İŞAF TAR AF tariİX



Yüklə 123,56 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix23.02.2017
ölçüsü123,56 Kb.
#9314

M

MİİKRO

KROBİ

BİOLOG

OLOGİİYA

YA, SANİTARİYA VƏ GİGİYENANIN 

, SANİTARİYA VƏ GİGİYENANIN 

PREDMETİ, İ

PREDMETİ, İNK

NKİŞ

İŞAF TAR

AF TARİİX

Xİ, VƏZİFƏLƏRİ

İ, VƏZİFƏLƏRİ

М

Мikrobiologiya

ikrobiologiya--

((latınca micros – kiçik, bios - həyat, logos - elm

) —

— çox 

biologiyanın mühüm sahəsi olub, çox kiçik ölçülü, adi gözlə görünməyən 

canlıların- mikroorqanizmlərin xarici görünüşünü, hüceyrə quruluşunu, 

yayılmasını, təsnifatını, ünsiyyət və dəyişkənliyini, ekologiyasını, fizioloji 

xüsusiyyətlərini, biokimyasını və həyat fəaliyyətlərini, insanların mənafeyinə 

uyğun istiqamətdə tətbiqolunma yollarını öyrənən elmdir.



Mikroorqanzimlərin yayılması

Mikroorqanzimlərin yayılması

Mikroorqanizmlər təbiətdə – bütün iqlim zonalarının torpaqlarında

suyunda 


havasında 

heyvan və insan bağırsaqlarında, 

bədən səthində

bitkilərdə, 

bizi əhatə edən əşyalarda 

qida məhsullarında  geniş yayılmışdırlar. 



Mikroorqanizmlərin əhəmiyyəti

Mikroorqanizmlərin əhəmiyyəti

Mikroorqanizmlərin planetin həyatında çox böyük əhəmiyyəti vardır. 

Onlar təbiətdə müxtəlif maddələrin çevrilməsində fəal iştirak edirlər

Daş kömürün, neftin, bəzi filizlərin əmələ gəlməsi onların həyat fəaliyyəti 

ilə əlaqədardır

Torpağın, onun strukturunun əmələ gəlməsində və məhsuldarlığında 

mikroorqanizmlərin rolu əvəzsizdir.

Mikroorqanizmlərdən sənayedə üzvi turşuların (süd, yağ, limon), 

asetonun, butil və etil spirtinin, vitaminlərin, amin turşuların, ferment 

preparatların və antibiotiklərin istehsalında istifadə edilir.

Bir çox mikroorqanizmlər qədimdən yeyinti və yüngül sənaye 

sahələrində, həmçinin ev təsərrüfatında tətbiq olunurlar.

Mayalardan turş süd məhsulları hazırlanmasında istifadə edilir. Onlar 

pendirin yetişməsi prosesində, meyvə və tərəvəzlərin turşudulmasında 

iştirak edirlər.

Mikroorqanizmlər tədqiqatçıların diqqətini qida zülalının potensial 

istehsalçısı kimi də cəlb edirlər (mayalar, sianobakteriyalar).



Mikroorqanizmlərin əhəmiyyəti

Mikroorqanizmlərin əhəmiyyəti

Mikroorqanizmlər sürətlə çoxaldıqlarına və sadə quruluşlu 

olduqlarına görə irsiyyət və dəyişkənliyin öyrənilməsində 

onlardan bir model kimi istifadə edilir.

Lakin qeyd etmək lazımdır ki, təbiətdə xeyirli mikroorqanizmlərlə 

bərabər, insan, bitki və heyvanlarda xəstəlik törədən, qida 

məhsullarını xarab edənlərə də təsadüf edilir. Bunlar patogen 

mikroorqanizmlər adlanırlar. 

Bunların bir qismi keçmişdə insanların kütləvi qırılmasına –

epidemiyalara (taun, vəba, çiçək, malyariya və s.) səbəb 

olmuşdur.



Mikrobiologiyanın inkişaf tarixi

Mikrobiologiyanın inkişaf tarixi::

1.

1. Emperik inkişaf dövrü

Emperik inkişaf dövrü..

2.

2. Morfoloji dövr

Morfoloji dövr..

3.

3. Fizioloji 

Fizioloji  dövr

dövr

4.

4. Immunoloji dövr

Immunoloji dövr..

5.

5. Antibiotiklərin inkişaf dövrü

Antibiotiklərin inkişaf dövrü

6.

6. Molekulyar

Molekulyar--genetik inkişaf dövrü

genetik inkişaf dövrü-- Müasir dövr

Müasir dövr

1. Emperik inkişaf dövrü

Helə çox qədim dövrlərdən canlı varlıqların olması haqqında fikir  

Helə çox qədim dövrlərdən canlı varlıqların olması haqqında fikir  

yürüdənlər

yürüdənlər

Tit Lukresiy 

Tit Lukresiy 

((b.e. əvvəl 

b.e. əvvəl 95

95—

—55

55--ci illərdə)

ci illərdə), 



Qalen

Qalen

(131

(131—

— 201

201 illər

illər), 

), 

İbn Sina 

İbn Sina 

(980

(980—

—1037) 

1037) 

Frakastoro Djiraloma

Frakastoro Djiraloma

(1478

(1478—

—1553)

1553)

1675ci il , 

Anton Van Levenhuk-

ilk dəfə 

olaraq mikroorqanizmləri 

müşahidə etmişdir . 

O, 160



160--300 

300 dəfəyə qədər böyütmə 

dəfəyə qədər böyütmə 

qabiliyyətinə malik linzalardan 

qabiliyyətinə malik linzalardan 

ibarət olan sadə mikroskoplar 

ibarət olan sadə mikroskoplar 

hazırlamış və diş ərpini, ot 

hazırlamış və diş ərpini, ot 

həlimini tədqiq etdikdə xırda 

həlimini tədqiq etdikdə xırda 

canlıların olduğunu birinci 

canlıların olduğunu birinci 

olaraq göstərmişdir. 1695

olaraq göstərmişdir. 1695--ci 

ci 

ildə Antoni Van Levenhuk 

ildə Antoni Van Levenhuk 

hazırladığı «Təbiətin sirləri» 

hazırladığı «Təbiətin sirləri» 

adlı kitabında 3 mikrob 

adlı kitabında 3 mikrob 

formasının (dairəvi, çöpvari və 

formasının (dairəvi, çöpvari və 

vergülvari) təsvirini və onların 

vergülvari) təsvirini və onların 

şəkillərini vermişdir.

şəkillərini vermişdir.

2. Morfoloji dövr

2. Morfoloji dövr

1610 

1610 –

–cu il . 

cu il . 

Qlileo Qaliley 

Qlileo Qaliley 

İİlk mikraskopun kəşfi

lk mikraskopun kəşfi

1665

1665--ci il 

ci il , 



Robert Huk

Robert Huk, 



ilk dəfə bitki hüveyrələrinin        

ilk dəfə bitki hüveyrələrinin        

müşahidə edib

müşahidə edib

175

175--ci ilin mikroskopu

ci ilin mikroskopu

Müasir işiıq mikroskopu

Müasir işiıq mikroskopu


Fizioloji dövr

Fizioloji dövr

-- biologiyanın inkişafında qızıl dövr 

biologiyanın inkişafında qızıl dövr (XVII 

(XVII -- XIX 

XIX əsrlər

əsrlər))

Lui Paster 

Lui Paster 

(1822

(1822—

—1895)

1895)

• Mikroorqanizmlərin maddələr dövranında rolu 

• Anaerob mikroorqanizmlərin kəşfi 

• Sterilizasiyanın kəşfi 

• Qara yara və quduzluğa qarşı vaksin

• Təmiz kulturaların alınması 

• 1857- qıcqırma

• 1860-öz-özünə törəmə

• 1865-şərab və pivə xəstəlikləri

• 1868-barama qurdlarının xəstəlikləri

• 1881-yoluxma və vaksina

• 1885-quduzluqdan qorunma



Mycobacterium 

tuberculosis

Robert Kox 

Robert Kox (1843 

(1843 –

– 1910)

1910)

-bərk qidalı mühitdə mikrobların təmiz kulturasını almaq üsulunu hazırlamışdır (Petr 



çaşkasını praktikada tədbiq etməyə başlamışdır

)

anilin rəngləri ilə mikrobların boyanmasını

-Vərəm, qarayara, vəba  törədicilərini kəşf edib

patogen mikroblarla mübarizə məqsədilə dezinfeksiya üsulunu

-. O, ilk dəfə eksperimentlə F.Henli tərəfindən yoluxucu xəstəliyin spesifikliyinə dair 

irəli sürülən fikri əsaslandırmış və infeksiyanın spesifiklik qanununu kəşf etmişdir 

(triadanı)

1. Yoluxucu xəstəlik zamanı xəstə orqanizmdə mütləq bu amil tapılmalı və o amil 

sağlam adamlarda və başqa xəstəliklərdə olmamalıdır.

2. Həmin amilin təmiz kulturası alınmalıdır.

3. Təmiz kulturanı sağlam heyvana vurduqda o, həmin xəstəliyə yoluxmalıdır

Ona görə də bu hazırda Henli-Kox triadası adlanır. 

1905-ci ildə  Vərəm çoplərinin kəşfinə görə nobel mükafatl almışdır. Bu çoplər Kox 

çöpləri də adlanır


İmmunoloji dövr 

İmmunoloji dövr 

(1845-1916) 

Onu haqlı olaraq tibbi mikrobiologiyanın 

və immunologiyanın banilərindən hesab 

edirlər. O, ilk dəfə 1883-cü ildə immunitetin  

foqositar nəzəriyyəsini irəli sürmüş və bu 

prosesin təbiətinin öyrənərək göstərmişdir ki, 

orqanizmin xəstəlikdən qorunması mürəkkəb 

bioloji bir reaksiyadan asılıdır ki, bunun da 

əsasını foqositlər təşkil edir. Bu nəzəriyyəyə 

görə orqanizmə daxil olan yad cisimlər 

orqanizmdə olan xüsusi hüceyrələr-foqositlər 

tərəfindən udularaq məhv edilir və ona görə 

də orqanizm yoluxduqda belə xəstələnmir

1909-cu ildə bu nəzəriyyəyə görə Nobel 

mükafatına layiq görülmüşdür. 

Həmçinin o, ilk dəfə dizenteriya mikrobunu 

görmüş və insanın tez qocalması səbəblərini 

aydınlaşdırmışdır.



P. Erlix (1854 – 1915)

İmmunitetin humoral nəzəriyyəsini hazırlamışdır

Mecnikovla birlikdə  1908-ci ildə nobel mükafatına layiq 

görülmüşdür.

Vinoqradski  S.N.

nitrifikasiya prosesini, 

anaerob bakteriyalar tərəfindən 

atmosfer azotunun fiksə olunma 

hadisəsini kəşf etmişdir.

o, həmçinin kükürd, dəmir 

mənimsəyən bakteriyaların 

xemosintez  qabiliyyətini aşkar 

etmişdir

Bütün bu tədqiqatlarla  

S.N.Vinoqradski mikrooekoloji 

prinsipin əsasını qoymuşdur.

Qamaleya N. F.

(1859 – 1949)

O, ilk dəfə bakteriofaqların və taun 

çöplərinin mikroblardan kiçik canlı 

olmasını müəyyən etmişdir.

M.Beyerinq (1851-1931) -

mikroorqanizmlərin təbiətdə və azot 

dövranında rolunu öyrənmiş və azot toplayan – atmosfer 

azotunu feksəedən aerob Azotobacter chroococcum-

torpaqdan ayırmışdır. 

M.Beyerinq S.N. Vinoqradski 

ilə birlikdə 

kənd təsərrüfatı 

mikrobiologiyasının 

əsasını qoymuşdur. 

T. Şlezinq və  A.Myunts 

1877-ci ildə niritləşmənin mikrobioloji 

təbiətini göstərirlər. 

P.Degeren-

1882-ci ildə denitritləşmə prosesinin mahiyyətini və iki 

il sonra bitki qalıqlarının anaerob parçalanmasını öyrənir.

H.Helrigel və H.Vilfart 

1867-ci ildə M.C. Varoninin təklif etdiyi kök 

yumruları bakteriyalarının azot fiksə etdiyini  göstərirlər. 

S.A.Korolyov və A.F.Voytkeviç 

isə süd turşusu bakteriya-larının 

süd məhsullarının istehsalında, yetişməsində və konservləşdi-

rilməsində rolunu ətraflı öyrənmişlər.

V.S.Butkeviç və S.P. Kostıçev 

isə üzvi turşuların istehsalında 

göbələklərin həyat fəaliyyətini öyrənmişlər. 1930-cu ildə limon 

turşusunun istehsalı təşkil olunmuşdur.

Texniki mikrobiologiyanın inkişafında S.P.Kostıçev, S.N.İvanov, 

A.İ. Lebedevin böyük xidmətləri olmuşdur. 

Lebedev 

spirtə 


qıcqırma prosesinin kimyəvi mexanizmini öyrənmişdir.

V.N.Şapoşnikov və A.J. Manteyfel 

tərəfindən mikrobların 

müxtəlif sənaye sahələrində istifadəsi məsələləri ətraflı 

öyrənilmiş və zavod şəraitində bakteriyaların köməyi ilə süd 

turşusunun, aseton və butil spirtinin istehsalı üsulları 

hazırlamışdır. 

V.N.Şapoşnikov və F.M. Çistyakovun 

təklifi ilə zavod 

miqyasında aseton və butil spirti alınmışdır.

Mikrobiologiyanın son dövrdəki inkişafında ingilis alimi 

Fleminqin

(1851-1931) böyük rolu olmuşdur. O, ilk dəfə 

penisillin adlanadırılan antibiotiki kəşf etmişdir.  

E.B.Çeyn Q.Flori 

ilə birlikdə pensilinin kimyəvi tərkibini 

aydınlaşdırmış və penisillinixalis halda əldə etmişdir.


а

я

В 1892 ci ildə Rus alimi İvanovskiy tütünün mozayka 



xəstəliyinin törədicilərinin viruslar olduğunu söyləmiş. Bu 

tarix - elmə Virusalogiya elminin yaranma tarixi kimi daxil 

olmuşdur.

D.İ. İvanovskiy 

D.İ. İvanovskiy (1863

(1863—

—1920)

1920)

Antibiotiklərin kəşfi

Fleminq 


ilk dəfə olaraq Pensilin göbələyindən  penisillin adlanadırılan 

antibiotiki kəşf etmişdir.  



A.Fleminq

A.Fleminq (1881 

(1881 –

– 1955)

1955)

Рenicillium

Рenicillium



Çeyn  Ernet Boris

Flori Xouard Uolter          

(1906 - 1979), 

(1898 – 1968)

E.B.Çeyn Q.Flori 

ilə birlikdə pensilinin kimyəvi tərkibini 

aydınlaşdırmış və penisillini xalis halda əldə etmişlər.

1945-ci ildə Fleminq ilə birlikdə Nobel mükafatına layiq 

görülmüşlər

Müasir molekulyar

Müasir molekulyar--genetik inkişaf dövrü 

genetik inkişaf dövrü 

Elektron mikroskopun kəşfi

Elektron mikroskopun kəşfi, 



İrsi əlamətlərin ötürülməsində DNT

İrsi əlamətlərin ötürülməsində DNT--nin rolunun kəşfi

nin rolunun kəşfi

Molekulyar biologiyada  və genetik tədqiqatlarda bakteriyalardan

Molekulyar biologiyada  və genetik tədqiqatlarda bakteriyalardan, 



viruslardan və plazmidilərdən 

viruslardan və plazmidilərdən istifadə

istifadə

Gigiyena

Gigiyena 

– əhalinin həyat şəraiti üçün elmi surətdə əsaslandırılmış 

əhalinin həyat şəraiti üçün elmi surətdə əsaslandırılmış 

optimal şəraitin yaradılması haqqında elmdir. «Gigiyena» sözü 

optimal şəraitin yaradılması haqqında elmdir. «Gigiyena» sözü 

yunanca «hygieinos» sözündən götürülmüş və mənası sağlamlıq 

yunanca «hygieinos» sözündən götürülmüş və mənası sağlamlıq 

gətirən deməkdir. 

gətirən deməkdir. 

Orqanizmə təsir edən xarici mühit amillərini bir neçə qrupa bölmək 

Orqanizmə təsir edən xarici mühit amillərini bir neçə qrupa bölmək 

olar.


olar.

1. 


1. Kimyəvi amillər

Kimyəvi amillər. Orqanizmlə xarici mühitin vəhdəti 

. Orqanizmlə xarici mühitin vəhdəti –

– hər şeydən 

hər şeydən 

əvvəl, orqanizmlə mühitin kimyəvi tərkibinin, bunlar arasında 

əvvəl, orqanizmlə mühitin kimyəvi tərkibinin, bunlar arasında 

maddələr və enerji mübadiləsinin oxşarlığı deməkdir. Bir çox kimyəvi 

maddələr və enerji mübadiləsinin oxşarlığı deməkdir. Bir çox kimyəvi 

elementlər və birləşmələr orqanizmə plastik və energetik prosesləri 

elementlər və birləşmələr orqanizmə plastik və energetik prosesləri 

həyata keçirmək üçün lazımdır. 

həyata keçirmək üçün lazımdır. 

2. 

2. Fiziki amillər



Fiziki amillər. Havanın temperaturu, rütubəti, hərəkəti, atmosfer 

. Havanın temperaturu, rütubəti, hərəkəti, atmosfer 

təzyiqi, günəş radiasiyası, səs

təzyiqi, günəş radiasiyası, səs--küy, vibrasiya, radioaktiv şüalanma 

küy, vibrasiya, radioaktiv şüalanma 

və s. bu cür amillərdir. Bunların bəziləri orqanizmin yaşaması üçün 

və s. bu cür amillərdir. Bunların bəziləri orqanizmin yaşaması üçün 

zəruridir, lakin bütün bunların hamısı müəyyən intensivlik 

zəruridir, lakin bütün bunların hamısı müəyyən intensivlik 

dərəcəsində orqanizmə zərərli təsir göstərə bilər.

dərəcəsində orqanizmə zərərli təsir göstərə bilər.

3. 


3. Bioloji amillər

Bioloji amillər. Bunlara patoloji mikroorqanizmlər, viruslar, 

. Bunlara patoloji mikroorqanizmlər, viruslar, 

helmintlər, göbələklər və s. aiddir.

helmintlər, göbələklər və s. aiddir.



Yuxarıda deyilənlərə əsasən gigiyena öz məqsədinə nail olmaq 

Yuxarıda deyilənlərə əsasən gigiyena öz məqsədinə nail olmaq 

üçün:

üçün:


1. Xarici mühit amillərini və şəraitini (ictimai amillər və təbiət 

1. Xarici mühit amillərini və şəraitini (ictimai amillər və təbiət 

amilləri), bunların insan orqanizminə və xalqın sağlamlığına 

amilləri), bunların insan orqanizminə və xalqın sağlamlığına 

təsirini öyrənməli;

təsirini öyrənməli;

2. İnsan orqanizminə müsbət təsir edən amillərdən mümkün qədər 

2. İnsan orqanizminə müsbət təsir edən amillərdən mümkün qədər 

çox istifadə etmək, insanın sağlamlığına zərərli təsir göstərən 

çox istifadə etmək, insanın sağlamlığına zərərli təsir göstərən 

amilləri mümkün qədər aradan qaldırmaq məqsədi ilə gigiyenik 

amilləri mümkün qədər aradan qaldırmaq məqsədi ilə gigiyenik 

normativlər, qaydalar və tədbirlər işləyib hazırlamalı;

normativlər, qaydalar və tədbirlər işləyib hazırlamalı;

3. İşlənib hazırlanmış tədbirləri, qaydaları və gigiyenik normativləri 

3. İşlənib hazırlanmış tədbirləri, qaydaları və gigiyenik normativləri 

həyata keçirməlidir. 

həyata keçirməlidir. 

Gigiyena sanitariya ilə qırılmaz surətdə əlaqədardır. Belə  ki, 

Gigiyena sanitariya ilə qırılmaz surətdə əlaqədardır. Belə  ki, 

gigiyena elmi insan sağlamlığı üçün vacib olan ümumi vəziyyəti 

gigiyena elmi insan sağlamlığı üçün vacib olan ümumi vəziyyəti 

və tələbləri öyrəndiyi halda, sanitariya  sanitar qanunvericilik və 

və tələbləri öyrəndiyi halda, sanitariya  sanitar qanunvericilik və 

nəzarət vasitəsi ilə gigiyena elminin tələblərinin həyata 

nəzarət vasitəsi ilə gigiyena elminin tələblərinin həyata 

keçməsini təmin edir.  Latınca «sanitas» sağlamlıq  deməkdir.

keçməsini təmin edir.  Latınca «sanitas» sağlamlıq  deməkdir.



Qida gigiyenasının inkişaf tarixi

Qida gigiyenasının inkişaf tarixi

Qida gigiyenasının bir elm kimi inkişafında böyük rus alimi 

Qida gigiyenasının bir elm kimi inkişafında böyük rus alimi 

S.F.Xotovitskinin (1796

S.F.Xotovitskinin (1796--1855) qida sanitariyası üzrə fundamental 

1855) qida sanitariyası üzrə fundamental 

dərsliyi böyük rol oynamışdır. Bu dərslikdə qida məhsullarının 

dərsliyi böyük rol oynamışdır. Bu dərslikdə qida məhsullarının 

keyfiyyət tərkibi, qida məhsullarında zərərli hissələrin əmələ 

keyfiyyət tərkibi, qida məhsullarında zərərli hissələrin əmələ 

gəlməsi şəraiti və səbəbləri, sanitar

gəlməsi şəraiti və səbəbləri, sanitar--gigiyenik üsullarla nəzarət 

gigiyenik üsullarla nəzarət 

haqqında məlumatlar və qida məhsullarının zərərli 

haqqında məlumatlar və qida məhsullarının zərərli 

çirklənmələrdən qorunması üzrə tövsiyələr ətraflı verilmişdir.  

çirklənmələrdən qorunması üzrə tövsiyələr ətraflı verilmişdir.  

Qidalanma haqqında elmin inkişafında Rusiyada gigiyena elminin 

Qidalanma haqqında elmin inkişafında Rusiyada gigiyena elminin 

banisi sayılan, görkəmli alimlərdən A.P.Dobroslavin (1842

banisi sayılan, görkəmli alimlərdən A.P.Dobroslavin (1842--1889) 

1889) 


və F.F.Erismanın (1842

və F.F.Erismanın (1842--1915) çox böyük xidmətləri olmuşdur.

1915) çox böyük xidmətləri olmuşdur.

A.P.Dobroslavin Rusiyada gigiyena üzrə ilk professor olmuş, 

A.P.Dobroslavin Rusiyada gigiyena üzrə ilk professor olmuş, 

1871


1871--ci ildə ilk dəfə Peterburqda Tibb

ci ildə ilk dəfə Peterburqda Tibb--cərrahlıq Akademiyasında 

cərrahlıq Akademiyasında 

təşkil edilmiş «Gigiyena» kafedrasına rəhbərlik etmiş,  kafedra 

təşkil edilmiş «Gigiyena» kafedrasına rəhbərlik etmiş,  kafedra 

ölkədə elmi

ölkədə elmi--gigiyenik fikrin mərkəzinə, gigiyenist

gigiyenik fikrin mərkəzinə, gigiyenist--təcrübə 

təcrübə 

məktəbinə çevrilmişdir. O, Peterburqda qida məhsullarının 

məktəbinə çevrilmişdir. O, Peterburqda qida məhsullarının 

keyfiyyəti və mənimsənilməsini öyrənən şəhər laboratoriyasını 

keyfiyyəti və mənimsənilməsini öyrənən şəhər laboratoriyasını 

yaratmış, hərbi və ümumi gigiyena üzrə drslik yazmışdır.

yaratmış, hərbi və ümumi gigiyena üzrə drslik yazmışdır.


F.F.Erisman isə Moskva Universitetinin tibb fakültəsində 

F.F.Erisman isə Moskva Universitetinin tibb fakültəsində 

«Gigiyena» kafedrasına rəhbərlik etmişdir. O, gigiyenanın 

«Gigiyena» kafedrasına rəhbərlik etmişdir. O, gigiyenanın 

ictimai hərəkətli olmasını göstərərək, onu «ictimai sağlamlıq 

ictimai hərəkətli olmasını göstərərək, onu «ictimai sağlamlıq 

haqqında elm» adlandırmışdır (hesab etmişdir). 

haqqında elm» adlandırmışdır (hesab etmişdir). 

F.F.Erismanın təşəbbüsü ilə 1891

F.F.Erismanın təşəbbüsü ilə 1891--ci ildə Moskvada sanitariya 

ci ildə Moskvada sanitariya 

stansiyası yaradılmışdır. Burada suyun keyfiyyəti və qida 

stansiyası yaradılmışdır. Burada suyun keyfiyyəti və qida 

məhsullarının tədqiqi üzrə böyük işlər aparılmışdır. Rusiyada 

məhsullarının tədqiqi üzrə böyük işlər aparılmışdır. Rusiyada 

Oktyabr sosialist inqilabından sonra və sovet dövründə bu 

Oktyabr sosialist inqilabından sonra və sovet dövründə bu 

stansiya F.F.Erisman adına Sanitariya İnstitutuna çevrilmişdir. 

stansiya F.F.Erisman adına Sanitariya İnstitutuna çevrilmişdir. 

Digər


Digər institutlardakı

institutlardakı kimi

kimi onun

onun tərkibində

tərkibində qida

qida laboratoriyası

laboratoriyası da

da

olmuşdur



olmuşdur. 

. Hazırda

Hazırda. 

. Moskvada

Moskvada Rusiya

Rusiya Tibb

Tibb Elmləri

Elmləri Akademiyası

Akademiyası

(TEA) 


(TEA) nəzdində

nəzdində Qida

Qida İnstitutu

İnstitutu və

və digər

digər tibbi

tibbi institutlar

institutlar fəaliyyət

fəaliyyət

göstərirlər

göstərirlər..

Qidalanma

Qidalanma haqqında

haqqında gigiyena

gigiyena elminin

elminin inkişafında

inkişafında rus

rus


patofizioloqu

patofizioloqu V.V.Paşutinanın

V.V.Paşutinanın (1845

(1845--1901) 

1901) tədqiqatlarının

tədqiqatlarının

böyük

böyük əhəmiyyəti



əhəmiyyəti olmuşdur

olmuşdur. O, 

. O, orqanizmdə

orqanizmdə kifayət

kifayət qədər

qədər


qidalanma

qidalanma olmadıqda

olmadıqda, 

, baş


baş verən

verən patoloji

patoloji prosesləri

prosesləri

öyrənmişdir

öyrənmişdir..



Qida

Qida qiqiyenası

qiqiyenası və

və fiziologiyası

fiziologiyası və

və həmçinin

həmçinin sanitariya

sanitariya üzrə

üzrə elmlərin

elmlərin

inkişafında

inkişafında görkəmli

görkəmli fizioloq

fizioloq akademik

akademik İ.P.Pavlovun

İ.P.Pavlovun (1849

(1849--1936) 

1936) 

işlərinin



işlərinin də

də böyük


böyük rolu

rolu olmuşdur

olmuşdur. 

. İ.P.Pavlov

İ.P.Pavlov tərəifndən

tərəifndən hazırlanmış

hazırlanmış

yeni


yeni tədqiqat

tədqiqat üsulları

üsulları və

və onların

onların fiziologiyanın

fiziologiyanın inkişafında

inkişafında istifadəsi

istifadəsi, 

insan


insan orqanizmində

orqanizmində həzm

həzm proseslərinin

proseslərinin gedişinin

gedişinin

qanunauyğunluqlarını

qanunauyğunluqlarını aşkar

aşkar etməyə

etməyə imkan

imkan vermişdir

vermişdir. Bu 

. Bu 


tədqiqatlar

tədqiqatlar, 

, həmçinin

həmçinin ali

ali sinir

sinir sisteminin

sisteminin tədqiqi

tədqiqi və

və onun

onun tərəfindən



tərəfindən

orqanizm


orqanizm ilə

ilə xarici

xarici mühitin

mühitin vahidliyi

vahidliyi haqqında

haqqında təlimin

təlimin yaradılması

yaradılması, 

insanın


insanın səmərəli

səmərəli qidalanmasının

qidalanmasının müasir

müasir nəzəriyyəsini

nəzəriyyəsini yaratmağa

yaratmağa

əsas

əsas vermişdir



vermişdir. 



Tibbi



Tibbi sanitar

sanitar--profilaktikanın

profilaktikanın inkişafında

inkişafında Q.V.Xlopinin

Q.V.Xlopinin (1863

(1863--1929) 

1929) də


işlərinin

işlərinin böyük

böyük əhəmiyyəti

əhəmiyyəti olmuşdur

olmuşdur. 

. Onun

Onun çoxsahəli



çoxsahəli elmi

elmi fəaliyyəti

fəaliyyəti

gigiyenanın

gigiyenanın bir

bir çox


çox məsələlərinin

məsələlərinin, o 

, o cümlədən

cümlədən qida

qida gigiyenası

gigiyenası

sahəsinin

sahəsinin praktiki

praktiki həllinə

həllinə yönəldilmişdir

yönəldilmişdir. 

. Q.V.Xlopin

Q.V.Xlopin iki

iki böyük

böyük işin

işin –


«

«Qida



Qida məhsulları

məhsulları və

və içkilərin

içkilərin tədqiqi

tədqiqi üsulları

üsulları» 

» və

və «


«Gigiyenanın

Gigiyenanın

əsasları

əsasları» 

» dərsliklərinin

dərsliklərinin müəllifi

müəllifi olmuş

olmuş,,həmçinin

həmçinin sanitariya

sanitariya və

gigiyena


gigiyena sahəsində

sahəsində qanunçuluğun

qanunçuluğun yaradılmasında

yaradılmasında və

və ictimai

ictimai


iaşənin

iaşənin gigiyenası

gigiyenası məsələlərinin

məsələlərinin hazırlanmasında

hazırlanmasında iştirak

iştirak etmişdir

etmişdir..


Ölkədə

Ölkədə sanitar

sanitar xidməti

xidməti, 

, onun

onun məqsədi

məqsədi və

və vəzifələri

vəzifələri

Qida


Qida sahəsində

sahəsində Dövlət



Dövlət sanitar

sanitar nəzarəti

nəzarəti xəbərdaredici

xəbərdaredici 

və cari



cari sanitar

sanitar

nəzarəti

nəzarəti formasında

formasında həyata

həyata keçirilir

keçirilir..



Xəbərdaredici

Xəbərdaredici sanitar

sanitar nəzarətinə

nəzarətinə sahənin

sahənin perspektiv

perspektiv inkişaf

inkişaf planı

planı

hazırlanarkən



hazırlanarkən gigiyenik

gigiyenik tələblərin

tələblərin yerinə

yerinə yetirilməsi

yetirilməsi, 

, yeyinti

yeyinti

müəssisələrinin



müəssisələrinin layihələndirilməsi

layihələndirilməsi normaları

normaları, 

, tikintidə

tikintidə texnoloji

texnoloji layihələrin

layihələrin

və iş



iş çertyojlarının

çertyojlarının uyğunluğu

uyğunluğu, 

, fəaliyyətdəki

fəaliyyətdəki idarələrin

idarələrin iş

iş profilinin

profilinin

dəyişilməsi

dəyişilməsi və

və yenidən

yenidən qurulması

qurulması, 

, yeni


yeni texnoloji

texnoloji avadanlıqların

avadanlıqların

konstruksiyası

konstruksiyası, 

, yeni


yeni növ

növ qida


qida məhsullarının

məhsullarının buraxılması

buraxılması, 

, qab


qab--qacaqlar

qacaqlar, 

inventar


inventar, 

, tara


tara, 

, məmulatların

məmulatların reseptlərinin

reseptlərinin dəyişilməsi

dəyişilməsi, 

, məhsulun

məhsulun çeşidləri

çeşidləri

və s. 


s. daxildir

daxildir..



Cari

Cari sanitar

sanitar nəzarəti

nəzarəti qüvvədə

qüvvədə olan

olan sanitar

sanitar--gigiyenik

gigiyenik və

və sanitar

sanitar--

epidemiologiya

epidemiologiya əleyhinə

əleyhinə normalara

normalara, 

, yeyinti

yeyinti müəssisələrinin

müəssisələrinin tikinti

tikinti norma

norma


və qaydalarına

qaydalarına uyğun

uyğun olaraq

olaraq məhsul

məhsul hazırlanma

hazırlanma proseslərinə

proseslərinə onların

onların

buraxılmasına



buraxılmasına, 

, qida


qida müəssisələrinə

müəssisələrinə daşınması

daşınması və

və saxlanmasına

saxlanmasına, 

avadanlıqlara



avadanlıqlara, 

, taralara

taralara nəzarəti

nəzarəti nəzərdə

nəzərdə tutur

tutur..


İctimai

İctimai nəzarət

nəzarət qida

qida sənayesi

sənayesi, 

, ticarət

ticarət və

və iaşə


iaşə müəssisələrində

müəssisələrində cari

cari

sanitar


sanitar nəzarətin

nəzarətin effektivliyini

effektivliyini artırmaq

artırmaq üçün

üçün təşkil

təşkil olunur

olunur. 

. Onun


Onun həyata

həyata


keçirilməsinə

keçirilməsinə sanitar

sanitar təşkilatlarının

təşkilatlarının ən

ən yaxşı

yaxşı mütəxəssis

mütəxəssis işçiləri

işçiləri cəlb



cəlb

olunur


olunur. 



Yüklə 123,56 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin