Fяxrяddиn mustafayev

«Təbiblik sənətlərin ən vacibdir». Kliniki təbabətin banisi dahi Hippokrat onun 5 əsas 
prinsipini təklif etmişdir: 
– fərdi yanaşma və fərdi müalicə; 
– xarici və daxili amillərin nəzərə alınması;  
– «əksinə müalicə» – «quraqlıq» – «rütubət» – «istilik-soyuq» -amillərinin 
balanslaşdırılması; 
– cadugərliyi təbabətdən ayırıb, sıxışdırıb təcrid etmək; 
– habitusun (xarici görünüşün) nəzərə alınması və tibbidə tətbiqi. 
«Qədim  təbabət  haqqında»  əsərində  loğman  yazmışdır:  «….  Düzgün 
müalicə  etmək  istəyən  həkim  soyuq  vasitəsilə  istiyə,  istilik  vasitəsilə  soyuğa, 
rütubət  vasitəsi  ilə  quruya  və  quru  vasitəsi  ilə  rütubətə  qarşı  mübarizə 
aparmalıdır» (bu sözlər 3-cü prinsipə aiddir). Təbabətdə 200-dən artıq dərman 
bitkilərini  ilk  dəfə  tətbiq  edən  loğman  həm  də  onların  dozasını  və  əks 
göstəricisini ətraflı şərh etmişdir. Böyük alim 83 yaşında Larisse şəhərində vəfat 
etmiş və Afinada dəfn olunmuşdur. Üzərində «Hippokrata-bizim xilaskarımıza» 
sözü  yazılan  əzəmətli  heykəl  afinalıların  ən  müqəddəs  ziyarətgahına 
çevrilmişdir.  Dünyanın  bütün  həkimləri  öz  ilkin  fəaliyyətinə  məhz  Hippokrat 
andı ilə başlayır. 

---

 
13 
Dahi filosof şairimiz M.Füzuli «Səhhət və mərəz» («Sağlamlıq və xəstəlik») 
poemasını məhz sağlamlıq və təbabətə həsr etmişdir. 

---

 
14 
«Eşqdən canımda bir pinhan mərəz var, ey həkim! 
Xəlqə pinhan dərdim izhar etmə zinhar, ey həkim! 
 
Var bir dərdim ki, çox dərmandan artıqdır mənə, 
Qoy məni dərdimlə, dərman eyləmə, var, ey həkim! 
 
Çər basıb əl nəbzinə, təşxis qılsan dərdini, 
Al əmanət, qılma hər bidərdə izhar, ey həkim!»