Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi
İyun - Musiqiçi, tarzən, pedaqoq Mirzə Mənsurun (Mənsur Mənsurov)
Yüklə 13,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
30 İyun - Musiqiçi, tarzən, pedaqoq Mirzə Mənsurun (Mənsur Mənsurov) anadan olmasının 130 illiyi , (1887-1967) Mirzə Mənsur musiqi tariximizdə həm gözəl tar müəllimi, həm də muğamların mahir bilicisi kimi tanınır. O, ömrünün 60 ilini musiqi sənətinə həsr etmişdir. Tarzən Mirzə Mənsur Mirzə Sadıq Əsəd oğlunun ifaçılıq ənənələrindən bəhrələnmişdir. Mirzə Mənsur ―Rast‖, ―Şur‖, ―Segah‖, ―Mahur-hindi‖ və s. muğam dəstgahlarını ustalıqla çalmış, muğam nəzəriyyəçisi kimi tanınmışdır.
Mənsur Məşədi Məlik oğlu Mənsurov Bakı şəhərində musiqiçi ailəsində dünyaya göz
açıb. Mənsur
hələ kiçik
yaşlarından atasının tar, kamança, tütək, böyük
qardaşı Məşədi
Süleymanın tar,
anası Soltanbəyimin isə saz çaldığının şahidi olurdu. Belə bir mühitdə böyüyən Mənsurun musiqiyə qəlbən bağlanması təbii idi. El məclislərində şöhrət qazanan tarzən 1923-cü ildən dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin təşkil etdiyi Azərbaycan Dövlət Türk Musiqi Məktəbində tar dərsi deyir. 1926-cı ildə musiqi məktəbi konservatoriya ilə birləşdirilir. Bundan sonra Mirzə Mənsur konservatoriyaya dəvət edilir. Burada 1946-cı ilədək müəllimlik edir. İstedadlı tar müəllimi kimi konservatoriyada Üzeyir Hacıbəylinin ən yaxın köməkçisi olur, musiqi kadrlarının hazırlanması işində ona yaxından köməklik göstərir. Qayğıkeş bir müəllim, bacarıqlı tar ustası kimi də məşhurlaşır. O həm də yaradıcı təfəkkürlü musiqiçi kimi tarın quruluşunda (pərdələrin qoşulmasında, tar aşıqlarının möhkəmləndirilməsində və s.) bəzi dəyişiklik edib. Hətta yeni quruluşda bir tar da hazırlayıb. Mirzə Mənsurun 1934-cü ildə yeni formada hazırladığı iki tardan biri Parisdə, digəri isə İstanbulda incəsənət alətləri sərgisində müvəffəqiyyətlə nümayiş etdirilir. Mirzə Mənsur
Azərbaycanda bir
çox istedadlı musiqiçilər nəsli yetişdirib. Bu sırada Səid Rüstəmov, Xurşid xanım Ağayeva, Ənvər Mənsurov (Mirzə Mənsurun oğlu), Rəşid Əfəndiyev və başqalarının adını çəkmək olar.Tarzənin musiqi ifaçılığı, pedaqoqluğu ilə yanaşı, həm də özünəməxsus poetik təbi var idi. Qələmə aldığı bir çox qəzəl və qoşmaları ideya-sənətkarlıq cəhətdən mükəmməl bədii nümunələrdir. Mirzə Mənsur gənclik illərində olduğu kimi, ömrünün ixtiyar çağlarında da ―Rast‖, ―Bayatı- İsfahan‖ muğamlarını özünəməxsus ustalıqla ifa edib. O, ―Mahur-hindi‖ muğamını ifa edəndə hamıya elə gəlirmiş ki, tarı 30-35 yaşlı bir tarzən sanballı mizrabları, iti barmaqları ilə dindirir. Mirzə Mənsur Azərbaycanın əməkdar incəsənət xadimi (1940), Sadıqcan məktəbinin davamçısı olmuşdur. Muğam dəstgahlarının ("Rast", "Şur", "Segah", "Mahur-hindi" və s.) mahir ifaçısı, muğam nəzəriyyəçisi idi. "Rast", "Zabul", "Dügah" muğamları ilk dəfə onun ifasında nota köçürülmüşdür (1936). Muğamat dərslərinin ilk proqramını tərtib etmişdir. Mirzə Mənsur 1967-ci ildə, 80 yaşında Bakıda vəfat edib.
226
6 İyun - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Məmmədov Mövsüm Şahin oğlunun anadan olmasının 50 illiyi, (1967)
Məmmədov Mövsüm Şahin oğlu Xocalı rayonunun Kosalar kəndində anadan olmuşdur. 1984-cü ildə burada təhsilini başa vurmuş, 1985-1987-ci illərdə hərbi
xidmətdə olmuşdur. 1988-ci ildə Şuşada əmək fəaliyyətinə başlamışdır. 1990-cı ildə həyatını daxili işlər orqanına bağlamışdır. Mövsüm Məmmədov 1992-1993-cü illər erməni işğalçılarına qarşı vuruşmuş, xeyli quldur məhv etmişdir. Xocalı faciəsi zamanı onlarla insanın həyatını xilas etmişdir. 1994- cü ildə Şuşa rayon Polis İdarəsində bölük komandiri təyin edilmişdir. 1998-ci ildə DİN-nin Polis Akademiyasını bitirmişdir. Polis mayorudur, Şuşa rayon Polis Şöbəsində çalışır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 25 fevral 1997-ci il tarixli 533 saylı fərmanı ilə Məmmədov Mövsüm Şahin oğlu Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.
Ələmdar Quluzadə
227
oğlunun anadan olmasının 65 illiyi, (1952-1994) İsrafil Şahverdiyev Laçın rayonunun rayonunun Unannovu kəndində anadan olmuşdur. 1959-1969-cu illərdə kənd orta məktəbində təhsil almışdır. 1971- 1974-cü illərdə hərbi xidmətdə olmuşdur. 1975-ci ildə Laçın rayon Daxili İşlər Şöbəsində milis nəfəri kimi əmək fəaliyyətinə başlamışdır. Erməni yaraqlıları torpaqlarımıza hücum edərkən İsrafil Şahverdiyev cəsur bir polis işçisi kimi ilk
günlərdən torpaqlarımızın müdafiəsinə qalxmışdır. Qaladərəsi kəndində iki erməni kəşfiyyatçını ələ keçirmişdir. Şəhid jurnalist Salatın Əsgərovanın qatillərinin ələ keçməsində onun rolu böyük olmuşdur. 1991-ci ildə Qala dərəsi kəndinin azad edilməsi üçün plan hazırlanmış, gecədən səhərə qədər davam edən qanlı döyüşdə erməni işğalçıları ağır itkilər verərək geri çəkilmişlər. İsrafil 1992-ci il 19 sentyabrdan 17 noyabrınadək qədər Hoçaz qayası və Hoçaz kəndi uğrunda gedən qanlı döyüşlərdə iştirak etmiş və onlarla erməni silahlısını məhv etmişdir. 6 yanvar 1994-cü ildə Füzuli rayonunun kəndlərini azad etmək üçün İsrafil rotası ilə döyüşə girmişdir. Bu əməliyyat nəticəsində Horadiz qəsəbəsi və 22 kənd azad edilmişdir. Cəsur komandirin son döyüşü 13 yanvar 1994-cü ildə olmuşdur. Bir neçə istiqamətdən hücuma keçən rotada ölən və yaralananlar olduğundan döyüşçü dostlarını xilas edən İsrafil pulemyotun başına keçmiş və qarşı tərəfdən atılan güllə onun həyatına son qoymuşdur. Bakı şəhərinin Şəhidlər xiyabanında dəfn edilib. Ailəli idi, üç övladı qalıb. Azərbaycan Respublikasının suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunmasında, Vətən torpaqlarının erməni işğalçılarından müdafiə edilməsində gedən döyüşlərdə qəhrəmanlıqla vuruşaraq göstərdiyi şəxsi igidlik və şücaətə, öz müqəddəs əsgəri və xidməti borcunun şərəflə yerinə yetirilməsindəki misilsiz xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 15 yanvar 1995-ci il tarixli 262 saylı fərmanı ilə Şahverdiyev İsrafil Şahverdi oğluna (ölümündən sonra) Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı verilmişdir. Laçın rayonundakı məktəblərdən biri İsrafil Şahverdiyevin adını daşıyır.
www.az.wikipedia.orq Seyidzadə, M. Milli Qəhrəmanlar Zirvəsi.-Bakı, 2010. 228
18 İyun - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Behbudov Səfiyar Abuzər oğlunun anadan olmasının 50 illiyi, (1967-1992)
Bərdə rayonunun Mollalı kəndində anadan olmuşdur. 1984-cü ildə 6 saylı Bərdə şəhər orta məktəbini bitirdikdən sonra hərbi xidmətə çağırılmışdır. Ordudan tərxis olunduqdan sonra zabitlik kursunu kiçik leytenant rütbəsi ilə bitirən Səfiyar 1988-ci il Milli Azadlıq Hərəkatının fəal iştirakçılarından olmuşdur. O, Bərdədə "Soy" Demokratik Gənclər Təşkilatını yaradaraq gəncləri öz ətrafında toplamışdır. Xocalı soyqırımından bir həftə sonra o, tərəddüd etmədən Bərdə özünümüdafiə batalyonuna daxil olmuşdur. Bölmə komandiri təyin edilən Səfiyar Tərtər bölgəsində bir neçə uğurlu əməliyyat keçirdikdən sonra, onun bölməsini Ağdam istiqamətində gedən döyüşlərdə vuruşmağa göndərmişlər. 1992-ci il mart ayının 11-də qəflətən həyəcan siqnalı verilir. Erməni faşistləri Əsgəran yaxınlığındakı postumuza hücum edərək oranı mühasirəyə alırlar. Öz PDM-i ilə döyüşə atılan Səfiyar tapşırığı uğurla yerinə yetirərək düşmənin müqavimətini qırır və mühasirədə olan döyüşçülərimizi xilas etdikdən sonra Əsgərana doğru irəliləyir. O, Qaraqaya deyilən yerdə düşmənin böyük qüvvəsilə qarşılaşsa da geri çəkilmir. Bir müddət irəlilədikdən sonra cəsur döyüşçünün PDM-i vurulur. Ermənilər onu ağır yaralı vəziyyətdə əsir götürürlər. 10 günlük əsir həyatında olmazın işgəncələrə məruz qalan mərd döyüşçümüz düşmənə heç bir sirr vermədiyi üçün ayaqlarına məftil bağlayır və üzərinə neft töküb yandırırlar. Gənc zabitin yanmış cəsədini 1992-ci il martın 21-də çətinliklə almaq olur. Subay idi. Bərdə rayonunun Mollalı kəndində dəfn edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 7 iyun 1992 ci il tarixli 833 saylı Fərmanı ilə Behbudov Səfiyar Abuzər oğluna "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı verilmişdir. Təhsil aldığı 6 saylı orta məktəb qəhrəmanımızın adını daşıyır.
229
27 İyun - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Əsədov Malik Hamil oğlu anadan olmasının 55 illiyi, (1962-1992)
Malik Əsədov
Yevlax rayonunun Havarlı kəndində doğulmuşdur. 1979-cu ildə orta
məktəbi bitirdikdən sonra orduya
çağırılmışdır. Hərbi
xidməti Qazaxıstanda başa vurmuşdur. Qarabağ müharibəsi zamanı Xocalı, Əsgəran, Ağdam və Şuşada döyüşmüşdür. 1992-ci ilin 18 yanvarında
Şuşanın Nəbilər kəndi uğrunda gedən ağır döyüşdə M.Əsədov mərdliklə vuruşmuşdur. Buna görə də, erməni faşistləri Maliki qəddarlıqla qətlə yetirmişlər. Ailəli idi. Malik Əsədov Yevlax rayonunun Havarlı kəndində dəfn edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 oktyabr 1992-ci il tarixli 264 saylı fərmanı ilə Əsədov Malik Hamil oğlu ölümündən sonra Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. Təhsil aldığı Havarlı kənd orta məktəbi onun adını daşıyır. Həmin məktəbdə və Mingəçevir şəhərində işlədiyi idarənin önündə qəhrəmanın büstü qoyulmuşdur.
Nəriman Həsənzadə İnternetdə: www.az.wikipedia.orq 230
28 İyun - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Fərəcov Ənvər Səyyad oğlunun anadan olmasının 65 illiyi, (1952-1991) Ənvər Fərəcov
Goranboy rayonunun Sarov kəndində doğulmuş, 1968-ci ildə kənd orta məktəbini bitirmişdir. Sonra Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutuna daxil olmuşdur. 1990-cı ildə Özbəkistan Milis Akademiyasını bitirərək Azərbaycan DİN-nin sərəncamına göndərilmişdir. 18 avqust 1991-ci ildə Ənvər Fərəcov yoldaşlarını mühasirədən çıxartmaq üçün qeyri-bərabər döyüşə girmiş, ermənilərin mühasirəsini yararaq polis əməkdaşlarını itkisiz azad etmişdir. Bu əməliyyata görə bölmə rəisi DİN tərəfindən mükafatlandırılmışdır. 11 sentyabr 1991-ci ildə düşmən böyük qüvvə ilə Goranboy rayonunun Erkəç, Mənəşli, Buzluq kəndlərinə hücuma keçir. Bu, Ənvər Fərəcovun son döyüşü olur. O, bu döyüşdə qəhrəmancasına həlak olur. Ailəli idi. Bir oğlu, bir qızı yadigar qalıb. Goranboy rayonunda dəfn edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 8 oktyabr 1992-ci il tarixli 214 saylı fərmanı ilə Fərəcov Ənvər Səyyad oğlu ölümündən sonra Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür. Goranboy rayonunda büstü qoyulmuşdur. Haqqında Zamin Məmmədov ―Vətənə dönənim‖ adlı film çəkmişdir. Film 2016-cı ildə Nizami Kino Mərkəzində nümayiş olunmuşdur.
Hər millətin, hər torpağın öz adı var, öz ünvanı Yağılara baş əyməyib Azərbaycan qəhrəmanı. Vahid Vətən himnimizdi Şəhidlərin axan qanı, Nəsillərə yadigardı, zaman yazdı bu dastanı. Millətlərə hürriyyətdi, istiqlaldı şüarımız, Azadlığı, səadəti qorumaqdı qərarımız. Nəriman Həsənzadə
231
İYUL Əlamətdar tarixi günlər və bayramlar 2 İyul - Polis İşçiləri Günü, (1998) 4 İyul - Beynəlxalq Əsir Delfinlər Günü, ( 1960) 11 İyul - Ümumdünya Şokolad Günü, (1995) 20 İyul - Beynəlxalq Şahmat Günü, (1924) 22 İyul - Milli Mətbuat və Jurnalistika Günü, (1875) 23 İyul - Ümumdünya Balina və Delfinlər Günü, (1986) 30 İyul - Beynəlxalq Dostluq Günü, (2011)
23 İyul - Ağdam rayonunun işğalı günü, (1993)
General Valeh Bərşadlının 90 illiyi, (06.07.1927 - 15.05.1999) Heykəltəraş Tokay Məmmədovun 90 illiyi, (18.07.1927) Şərqşünas Mirzə Kazımbəyin 215 illiyi, (22.07.1802 - 27.11.1870)
Şair, dramaturq Kəmalə Ağayevanın 80 illiyi, (10.07.1937) Publisist, yazıçı Sabir Gəncəlinin 85 illiyi, (26.07.1932)
Fransız yazıçısı Aleksandr Dümanın 215 illiyi, (24.07.1802 - 05.12.1870) Amerika yazıçı Pol Uilyam Qellikonun 120 illiyi, (26.07.1897 - 15.07.1976)
Qəmbərov Ramiz Bulud oğlu, (02.07.1962 - 30.04.1992) Məhərrəmov Asif Yusif oğlu, (26.07.1952 - 01.07.1994) Əliyev Nadir Alış oğlu, (30.07.1962 - 22.07.1993)
232
Əlamətdar tarixi günlər və bayramlar
Xidmət etmək sayılır kişilikdən nişana, Xalqına xidmət etmək bir şərəfdir insana. N.Gəncəvi Azərbaycanın ilk polis bölüyü 1918- ci il iyulun 2-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə cinayətkarlıqla mübarizə aparmaq və ictimai təhlükəsizliyi təmin etmək məqsədilə yaradılıb. Polis bölüyünün yaranmasından 80 il sonra həmin gün polislərin peşə bayramı kimi qeyd olunmağa başlayıb. Belə ki, Prezident Heydər Əliyevin 24 may 1998-ci il tarixli ―Azərbaycan Polisi Gününün təsis edilməsi haqqında‖ fərmanına əsasən iyulun 2-si Azərbaycan daxili işlər orqanları əməkdaşlarının peşə bayramı kimi qeyd olunur. Azərbaycan polisinə verilən bu önəmin səbəbi ondan qaynaqlanır ki, ulu öndər ölkəmizdə daim polisin fəaliyyətinə yüksək qiymət verib. İctimai sabitliyin qorunub saxlanmasında, cinayətkarlıq hallarının qarşısının alınmasında daxili işlər orqanlarının fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilib. Azərbaycan polisi dövlətə və xalqa yüksək sadiqlik nümayiş etdirməklə, mühüm vəzifələrin öhdəsindən həmişə layiqincə gəlib. Bu siyasət hazırda Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Bu gün Azərbaycan polisi cinayətkarlığa qarşı mübarizədə ictimai qaydanın və təhlükəsizliyin təminində, daxili sabitliyin yaradılması sahəsində qanunla müəyyən edilən vəzifəsini layiqincə yerinə yetirir. Azərbaycan polisi Qarabağ müharibəsi zamanı ölkəmizin ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə fəal iştirak etmişdir. Daxili işlər orqanlarının və daxili qoşunların şəxsi heyətinin 931 nəfəri bu müharibədə şəhid olmuşdur. Polisin sıralarında xeyli sayda "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adına, habelə orden və medallarla təltifə layiq görülənlər vardır. Bu gün Azərbaycan polisi öz peşəkarlığını artırmaqla yanaşı, eyni zamanda beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılır.
233
Bu günün təsis olunması delfinlərin və digər dəniz məməlilərinin hərbi məqsədlərlə istifadə olunması və onların qapalı yerlərdə saxlanmasına qarşı mübarizə aparanlar tərəfindən irəli sürülmüşdür. Qeyd edək ki, dəniz heyvanlarından hərbi məqsədlərlə istifadə olunması ideyası hələ ötən əsrin əvvəllərində meydana gəlmişdir. Düşmən gəmilərinin partladılması, minaların aşkara
çıxarılması, düşmən üzgüçü-kəşfiyyatçıların zərərsizləşdirilməsi üçün xüsusi delfin dəstələrinin yaradılması təklif olunurdu. Belə layihələr 1960-cı illərdən başlayaraq SSRİ-də və ABŞ-da reallaşdırılırdı. Döyüş delfinləri amerikalılar tərəfindən Vyetnam müharibəsində və İraqda xüsusi əməliyyatların gedişində istifadə olunmuşdur. SSRİ-də isə xüsusi təlim görmüş delfin dəstələri Qara dənizdə minaları axtarırdı. SSRİ-nin süqutundan sonra Rusiyada belə fəaliyyət qadağan olunmuşdur. ABŞ-da isə bu gün də bununla məşğul olan beş mərkəz fəaliyyət göstərir. Dəniz məməlilərinin okeanarium və delfinarilərdə saxlanmasının da mənfi tərəfi var. Delfinlər təbiətdə gün ərzində 100 km-dən çox məsafə qət edirlər və 200 m-dən çox dərinliyə enə bilirlər. Heç bir delfinari əsir delfinlərə belə imkan yarada bilmir. Delfinlərin hərəkət zamanı çıxardıqları səs hovuzda təhrif və dəfələrlə əks olunduğu üçün onlara çox böyük zərər vurur. Xlorlu su onların dərisini və görmə orqanlarını zədələyir. Nəticədə bu heyvanların qapalı yerlərdə saxlanması onların yaşama müddətini 5-6 dəfə azaldır. Buna görə də belə sual yaranır: insanın bu heyvanları əsir etməyə haqqı varmı? Beynəlxalq Əsir Delfinlər Günü bu heyvanların azad və özlərinin təbii mühitlərdə yaşamaq hüquqlarını təmin etmək məqsədilə ictimaiyyətin diqqətini bu problemə cəlb etməyə xidmət edir. Delfinlərin əhliləşdirilməsinə 8 ay vaxt lazım olur. Bu ağıllı heyvan insanı çox tez başa düşmək qabiliyyətinə malikdir. Hovuzlarda bəslənən delfinlər az bir zamanda nimçədən səliqə ilə balıq götürüb yeməyi, yanan şamı söndürməyi, voleybol oynamağı öyrənirlər. Delfinlər balıqları ultrasəslə axtarıb tapır. Yarasalar kimi, delfinlər də şaqqıltılı səslər və ya ucadan qırıq-qırıq fit səsinə oxşar ultrasəslər buraxır və balıqlara toxunub qayıdan bu səsləri tutmaqla ovlarını tapırlar. Delfinlərin beyni insanlara çox oxşardır. Ekoloqlar onların qorunmasında çox israrlıdırlar. Hal-hazırda dünyada delfinlərlə birgə olan üzmə proqramları çox məşhurdur.
Yüklə 13,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|