Alüminium istehsalı və istehsal üsulları:
Alüminium istehsalında əsas xammal alüminium filizlərdir: boksitlər, nefelinlər,
alunitlər, kaolinlər. Bunlardan ən əhəmiyyətlisi boksitlərdir (dünyada istehsal olunan
alüminiumun 95%-i boksitdən alınır).
Alüminium istehsalı texnologiyası iki prosesdən ibarətdir: alüminium-oksidin
alınması və alüminium-oksiddən (gil-torpaq) ilkin alüminium alınması.
Alüminium-oksidini 3 üsulla alırlar: qələvi üsulu, turşu üsulu və elektotermik üsul.
Ən çox yayılmış üsul K.İ.Bayerin yaş qələvi üsuludur.
Qələvi üsulunda, gil-torpağın faizi çox olan boksitlər üçün filiz və əhəngdaşı
xırdalandıqdan sonra soda (Na2CO
3
) ilə qarışdırılır və fırlanan barabanlı sobada bişirilir
(1200.....13000S-də). Nəticədə aluminat məhlulu, silikat və suda həll olmayan digər
birləşmələr alınır. Sonra alüminat su ilə qələviləşdirilir. Alınmış alüminat məhlulu süzülür.
Sonra soba qazı ilə 800S-ə qədər qızdırılır. Bu zaman aşağıdakı reaksiya gedir:
2NaOH+CO
2
→Na2CO
3
+H
2
O
Yeyici natrium məhlulu ilə qələviləşdirilən boksit kip polad qablarda 2500 selsi
tempraturda və 25-30 atmosfer təzyiqdə aparılır. Həmin qablar buxarla qızdırılır. Belə
şəraitdə boksitdən alümin hidroksidi natrium alüminatı əmələ gəlməklə həll olur.
Al(OH)
3
+NaOH→NaAlO
2
+2H
2
O
Hidroanaliz reaksiyası su əlavə edilən məhlulda gedir.
NaAlO
2
+2H
2
O→Al(OH)
3
+NaOH
Kristallik alüminium hidroksid tam susuzlaşdırma üçün qurudulur (kalsinasiya) və
boruvari, fırlanan sobalarda 1200S dərəcəyə qədər qızdırılır.
Nəhayət, Al
2
O
3
alınır və prosesin davamında texnologiyaya uyğun olaraq elektroliz
təknələrində alüminium alınır.
|