Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyi İQTİsadi İslahatlar
Yüklə 2,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Dünyadakı meyillər Rusiyadakı vəziyyət Azərbaycandakı vəziyyət İştirakçıların sayı azalır İştirakçıların sayı azalır Bazarın regionlarda da formalaşması məsləhətdir Qlobal və regional ekspansiya gedir Kompaniyalar filial şəbəkəsini aktiv inkişaf etdirir Daha çox proseslər paxtaxtda baş verir deyə bazar paytaxta konsentrasiya olunur Marja azalıb Anoloji olaraq marja azalır Şirkətlərdən asılı olaraq dəyişkəndir Bazel III standartlarına yaxınlaşıb Bazel II və riskin keyfiyyətli qiymətləndirilməsinə keçib Risklərin qiymətləndirilməsi sistemi praktiki olaraq yoxdur
Operativ lizinqin aktiv hərəkəti: -inkişaf etmiş bazarlarda 33%
-inkişafda olan bazarlarda 5%
Operativ lizinqin aktivliyi daha çox dəmir yolu və aviasiyada artırıb Operativ lizinq inkişaf etməyib və bunun üçün müvafiq baza yaratmaq lazımdır Büdcə disbalanslığına nəzərəçarpacaq dərəcədə təsir vardır Kompaniyaların bəzilərində ağır maliyyə krizi olur Sistemli problemlər elə lizinq bazarının özünün zəif inkişafına təsir edir Vergidə və qanunda qeyri- müəyyənlik “Əsassız varlanma” səbəbindən sürətləndirilmmiş amortizasiyanın və digər imtiyazların ləğvi təhlükəsi Güzəştli imtiyazlar yoxdur və lizinq haqqında qanun aktiv deyil
BMHS-nin (IFRS) yeni standartları ilə qeyri- müəyyənlik Köhnə standartlar və BMHS-nə keçidin gözlənilməsi BMHS yoxdur Mənbə: Эксперт РА
Lizinq münasibətlərinin inkişafına kömək və lizinq şirkətlərinin əlaqələrinin gücləndirilməsi məqsədilə Azərbaycan Lizinq Şirkətləri Assosiasiyası yaradılmışdır. Assosiasiya 27 oktyabr, 2004-cü ildə BMK-nın (İFC) dəstəyi ilə “Ataleasing”, “Unileasing”, “Muganleasing” şirkətləri tərəfindən yaradılmışdır. ALŞA-nın tərkibinə aşağıdakı lizinq şirkətləri daxildir: Joint Lizinq, Unilizinq, Ansar Lizinq, Turan Lizinq, Standard Lizinq, AG Lizinq, Ata Lizinq, Dəmir Bank, Qafqaz Lizinq, ASB Bank, Nikoil Lizinq (son iki şirkət müşahidəçi qismində çıxış edir). Azərbaycan Respublikasında kənd təsərrüfatında kənd təsərrüfatı istehsalçılarının texnika ilə təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə “Aqrolizinq” ASC yardılmışdır. Təşkilat müxtəlif təyinatlı texnikaları lizinq yolu ilə istehsalçılara verir. “Aqrolizinq” ASC tərəfindən kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına göstərilən lizinq xidmətləri aşağıdakılardır: - Kənd təsərrüfatında istifadə edilən texnikalrın güzəştli qaydada verilməsi; - Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı, emalı və saxlanması üzrə texnoloji avadanlıqların quraşdırılması və güzəştli qaydada verilməsi; - Damazlıq cins heyvanların güzəştli qaydada verilməsi. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 31 mart 2005-ci il tarixli 58 nömrəli qərarına və bu qərara edilmiş dəyişikliklərə (Nazirlər Kabinetinin 02 avqust 2010-cu il tarixli 146 nömrəli, 30 dekabr 247 nömrəli və 30 dekabr 2010-cu il tarixli 247 nömrəli qərarları) uyğun olaraq texnikaları və texnoloji avadanlıqları hüquqi və fiziki şəxslərə lizinqə verir. Nazirlər Kabinetinin 247 nömrəli 30 dekabr tarixli qərarına uyğun olaraq hazırda texnikalar və avadanlıqlar dəyərinin 10%-ni əvvəlcədən, qalan hissəsini isə bir ildən sonra başlayıb 9 il ərzində ödəmək şərti ilə lizinqə verilir. Hazırda “Aqrolizinq” ASC-nin yerlərdə təsərrüfat hesablı 55 rayon Aqroservis filialları, 5 Rayonlararası Logistik bazaları və 5 Rayonlararası Təchizat bazaları fəaliyyət göstərir. Dövlət tərəfindən Aqrolizinqə imtiyazların verilməsi kənd təssərrüfatı sektorunun inkişafına səbəb olmuşdur. Beləki, ayrılmış və təkrar istifadə olunan vəsait hesabına 2005- 2012-cu illər ərzində müxtəlif markalı 1033 ədəd taxıl biçən kombayn, 4252 ədəd traktor, 164 ədəd ekskavator, 8960 ədəd traktora qoşulan kənd təsərrüfatı texnikaları (kotanlar, kultivatorlar, ot biçən texnika, ot və küləş presləyən, malalar, taxıl səpən, gübrə səpən, çiləyicilər, traktor qoşquları və s.), 9 dəst süd zavodu avadanlıqları, 23 dəst soyuducu kameraları, 8 dəst qarışıq yem istehsal zavodu avadanlıqları, kənd təsərrüfatı texnikalarına lazım olan ehtiyat hissələri, dəzgahlar alınmışdır. Nəticədə, kənd təsərrüfatı müəssisələrində əsas istehsal fondlarının strukturunda maşın və avadanlıqların payı 2003-cü ildə 10,2% olduğu halda 2011-ci ildə bu göstərici artaraq 17,2% olmuşdur. Buna görə də digər lizinq şirkərlərinin də bu istiqamətdə fəaliyyətinin artırılması məqsədə müvafiqdir. Eyni zamanda “Aqrolizinq” ASC tərəfindən üzümçülük sahəsində çalışan istehsalçılara müxtəlif markalı 334 ədəd traktor, 43 ədəd bağarası becərən mexaniki və hidravlik frezlər, 310 ədəd ventilyatorlu çiləyicilər (müxtəlif həcmli qoşulan və asılan texnikalar lizinq yolu ilə verilmişdir. Bu isə üzüm sahələri ilə müqayisədə hələ ki, xeyli azdır. Bu sahədə işləri gücləndirmək üçün beynəlxalq təcrübəyə uyğun olaraq lizinq sisteminin təkmilləşdirilməsinə ehtiyac duyulur.
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA ÜZÜMÇÜLÜK VƏ ŞƏRABÇILIQ SAHƏSİNDƏ SIĞORTA VƏ LİZİNQ XİDMƏTLƏRİNİN TƏŞKİLİNİN VƏ TƏNNZİMLƏNMƏSİNİN HÜQUQİ-NORMATİV, İNSTİTUSİONAL VƏ İQTİSADİ ƏSASLARI
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 15 dekabr 2011-ci il tarixli 1890 nömrəli Sərəncamı ilə “2012-2020-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında üzümçülüyün inkişafına dair Dövlət Proqram”ının təsdiq edilməsi bir sıra məsələləri o cümlədən üzümçülük və şərabçılıq sahəsində mütərəqqi beynəlxalq sığorta və lizinq xidmətləri təcrübəsinin tətbiqi tələbini ortaya qoydu. Üzümçülük və şərabçılıq sahəsində sığorta və lizinq xidmətlərinin təkmilləşdirilməsi tələbi əsasən sahənin özünün aşağıdakı xüsusiyyətləri ilə bağlıdır: üzümçülük kənd təsərrüfatı istehsalının ən çox kapital tələb edən sahəsidir; yeni əkilmiş üzüm plantasiyalarının bar vermə dövründən asılı olaraq əkinə sərf olunmuş maliyyə vəsaitləri 4-5 il müddətində dövriyyədən çıxarılır; bu dövrdə əkin sahələrinə xidmət üçün xeyli miqdarda əlavə maliyyə resursları tələb olunur. Dünyada üzümçülük və şərabçılıq fəaliyyətinin geniş vüsət alması və fermerlərin böyük marağının cəlb olunması, o cümlədən bu sahədə iqtisadi münasibətlərin dərinləşməsi müəyyən tənzimlənmə mexanizmlərin ortaya qoyulmasını aktuallaşdırdı. Bu da öz növbəsində üzümçülük və şərabçılıq sahəsində bir sıra hüquqi normativ kompanentlərin meydana gəlməsinə şərait yaratdı. Belə ki, bu sahədə ilk addımı tarixdə böyük inkişaf yolu keçmiş Fransa atmışdır (XV əsrdə). 1 Son yüz ildə isə bu istiqamətdə böyük təcrübə formalaşmış, müasir dövrün normativ tələblərində mühüm rol oynamışdır. Azərbaycanda isə üzüm istehsalı və emalı yalnız keçən əsrin 70-ci illərindən başlayaraq geniş sənaye miqyaslı inkişaf mərhələsinə qədəm qoymuşdur ki, bu da elə həmin dövrdən hüquqi normativ aktların formalaşmasına şərait yaratdı. Belə ki, Ümummilli lider Heydər Əliyev 1969-cu ildə Azərbaycan rəhbərliyinə gəldikdən qısa müddət sonra bu sahədə əsaslı dönüş yarandı və təkcə bir faktı qeyd etmək yerinə düşər ki, 1969-1982-ci illərdə Heydər Əliyevin gərgin səyləri və SSRİ rəhbərliyində yüksək nüfuzu hesabına Sov.İKP MK və SSRİ Nazirlər Soveti səviyyəsində Azərbaycanda kənd təsərrüfatının, xüsusilə də üzümçülük və şərabçılığın inkişafını nəzərdə tutan 3 qərar qəbul olunmuşdu. Bundan əlavə SSR-i hökuməti tərəfindən bu sahədə qəbul edilmiş digər hüquqi normativ aktlar Azərbaycan üçün də hüquqi əsas olmuş və normalarla fəaliyyətin tənizmlənməsi təcrübəsi formalaşmışdır. Amma keçmiş SSRİ rəhbərliyinin 7 may 1985-ci il tarixli "Alkoqolizmə və sərxoşluğa qarşı mübarizə tədbirləri haqqında" məlum qərarından sonra bütün ölkədə, o cümlədən Azərbaycanda üzümlüklərin və şərab zavodlarının dağıdılmasına başlandı. On illərlə qazanılmış nailiyyətlər cəmi 2-3 ildə məhv edildi. Yalnız texniki sortlardan ibarət üzümlüklər deyil, keyfiyyətli süfrə üzüm sortlarından ibarət bağlar da məhv edildi. Təkcə bir faktı qeyd etmək lazımdır ki, 1984-cü illə müqayisədə 2005-ci ildə üzümlüklərin sahəsi 25 dəfədən çox azalaraq 9,6 min hektar təşkil etmişdir. Buna uyğun olaraq üzüm istehsalı da 79,7 min tona düşmüşdü. Nəticədə şərabçılıq sənayesi böyük ziyana məruz qalmış, sahə ilə bağlı 76 emal müəssisəsi və 116 ilkin emal zavodu dağılmışdı. 2
normativ hüquqi aktların formalaşması təcrübəsində yeni bir mərhələ başlamış oldu. Qəbul olunmuş qanunların və dövlət proqramlarının icrası nəticəsində üzümçülük və şərabçılıq sahəsində zəngin hüquqi baza yaradıldı. Belə ki, kənd təsərrüfatının inkişafı istiqamətində
1
2
Hasil Fətəliyev, Azərbaycan Dövlət Aqrar Universitetinin professor Vüqar Mikayılov, ADAU-nun dosenti Azərbaycan.- 2011.-20 mart.- S. 14.
aparılan islahatlar və hüquqi qüvvə alan bir sıra normativ aktlar, o cümlədən “Üzümçülük və şərabçılıq haqqında” qəbul olunan qanun sahənin inkişafı üçün hüquqi baza yaratmaqla bərabər, emal sahəsinin inkişafını, şərab məhsullarının keyfiyyətinə qoyulan tələbləri, nəzarət tədbirlərini və dövlət standartı normalarını müəyyənləşdirmiş oldu. Sözügedən qanun, 19 oktyabr 2001-ci ildə qüvvəyə minməklə Azərbaycan Respublikasında üzümçülüyün təşkilinin, üzüm və şərabçılıq məhsulları istehsalının və dövriyyəsinin tənzimlənməsinin, habelə keyfiyyətinin təmin edilməsinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir. Qanunun qəbul edilməsində əsas məqsəd respublikada üzümçülüyün və şərabçılığın inkişafını təmin etməklə istehlak bazarına beynəlxalq standartların tələblərinə cavab verən, rəqabət qabiliyyətli üzüm və şərabçılıq məhsulları çıxarılmasına təşkilati, iqtisadi və hüquqi zəmin yaratmaqdan ibarətdir. Qanunun qəbul edilməsinin əsas müsbət tərəfləri müvafiq anlayış və kateqoriyaların hüquqi təsbiti, həmçinin üzümçülük və şərabçılıq sahəsində dövlət siyasətinin istiqamətlərinin və dövlətin vəzifələrinin müəyyən olunmasıdır. 3
tənizmlənmə istiqamətləri aşağıdakılardan ibarətdir:
Üzümçülüyün təşkili;
Şərabçılıq məhsullarının istehsalı;
Üzümçülüyün və şərabçılığın inkişafının iqtisadi tənzimlənməsi;
Şərabçılıq məhsullarının dövriyyəsi;
Üzüm və şərabçılıq məhsullarının keyfiyyətinin təmin edilməsi;
Üzümçülük və şərabçılıq haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət və mübahisələrin həlli. Üzümçülük və şərabçılıq haqqında Azərbaycan Respublikasının qanununda bir sıra dəyişiklər həyata keçirilmişdir. Qanuna edilmiş dəyişiklik və əlavələr barədə normativ hüquqi aktlar və onların məzmunu aşağıdakı şəkildə verilmişdir: - 8 oktyabr 2008-ci il tarixli 704-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti 16 dekabr 2008-ci il, № 280, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008-ci il, № 12, maddə 1044) ilə 4-cü maddə yeni redaksiyada verilmişdir. Əvvəlki redaksiyada deyilirdi: Üzümçülük və şərabçılıq sahəsində dövlət
Maddə 4. 4.0. Üzümçülük və şərabçılıq sahəsində dövlət siyasətinin istiqamətləri aşağıdakılardır: 4.0.1. Üzümçülük və şərabçılıq sahələrinin inkişaf etdirilməsi məqsədilə elmi tədqiqatların müasir tələblərə uyğun aparılmasının gücləndirilməsi; 4.0.2. informasiya və təcrübə mübadiləsinin genişləndirilməsi; 4.0.3. beynəlxalq standartların tələblərinə uyğun məhsul istehsalına təminat verən normativ hüquqi bazanın yaradılması; 4.0.4. kadrların hazırlanması və təkmilləşdirilməsi, elmi-təcrübi seminarların, konfransların təşkili; 4.0.5. istehsal olunaraq istehlak bazarına çıxarılan və ya ixrac olunan rəqabət qabiliyyətli üzüm və şərabçılıq məhsullarının keyfiyyətinin yüksəldilməsi üçün yeni texnika və müasir texnologiyanın tətbiq edilməsi; 4.0.6. istehsal və ixracın artırılması, daxili bazarın haqsız rəqabətdən qorunması.
3
- 9 oktyabr 2007-ci il tarixli 429-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2007-ci il, № 10, maddə 938) ilə 5.0.4- cü, 10.2-ci, 22.2.1-ci və 26.1-ci maddələrində "xüsusi icazə" sözləri "xüsusi razılıq (lisenziya)" sözləri ilə əvəz edilmişdir. - 28 oktyabr 2008-ci il tarixli 704-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti 16 dekabr 2008-ci il, № 280, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008-ci il, № 12, maddə 1044) ilə 5.0.3-cü və 5.0.7-ci maddələr yeni redaksiyada verilmişdir. əvvəlki redaksiyalarda deyilirdi: 5.0.3. rayonlaşdırılmış sortlarla
- 01 fevral 2007-ci il tarixli 236-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu(Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2007-ci il, № 5, maddə 397) ilə 6.3-cü maddəsində "şəhadətnamə" sözü "uyğunluq sertifikatı" sözləri ilə əvəz edilmişdir. Yeni redaksiyada deyilir: Maddə 6.3. Azərbaycan Respublikasında istehsal
- 4 noyabr 2003-cü il tarixli 510-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2003-cü il, № 12, maddə 674) ilə 14.13-cü maddənin birinci cümləsində "haqq" sözü "dövlət rüsumu" sözləri ilə əvəz edilmiş və ikinci cümləsi çıxarılmışdır. Əvvəlki redaksiyada deyilirdi: 14.13. Adlar verilən şərabçılıq
- 3 dekabr 2002-ci il tarixli 397-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2003-cü il, № 1, maddə 15) ilə 18-ci maddə çıxarılmışdır. Əvvəlki redaksiyada deyilirdi: Maddə 1 8 . Üzümçülüyün inkişafı üzrə investisiya fondu 18.1. Üzümçülüyün inkişafı üzrə investisiya fondu (bundan sonra - fond) əkin materiallarının yetişdirilməsinin, yeni üzümlüklərin salınmasının, mövcud üzümlüklərin təmirinin və üzümçülüyün maddi-texniki təminatının qismən maliyyələşdirilməsinə kömək məqsədi ilə dövlət tərəfindən yaradılır. 18.2. Fondun maliyyə vəsaitləri dövlət büdcəsindən ayırmalar, o cümlədən dövlət büdcəsində sahibkarlığa yardım maddələrinin hər ilin sonuna istifadə edilməyən vəsaitlərinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilən hissəsi, habelə qrantlar və digər mənbələr hesabına formalaşdırılır. 18.3. Üzümçülüyün inkişafı layihələrinin dəyərinin 50 faizə qədəri müvafiq müqavilələr əsasında fondun vəsaiti hesabına ödənilə bilər. 18.4. Fondun vəsaitindən istifadə edən subyektlər müqavilə şərtlərinə riayət etmədikdə, fonddan ayrılan vəsaitlər müqavilədə nəzərdə tutulan qaydada fonda qaytarılır. 18.5. Fondun yaradılması və fəaliyyəti
olunur. - 3 dekabr 2002-ci il tarixli 397-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2003-cü il, № 1, maddə 15) ilə 19.1.1- ci maddə çıxarılmışdır. Əvvəlki redaksiyada deyilirdi: Maddə 19. 19.1.1. bank kreditlərinin və investisiya fondunun vəsaiti hesabına maliyyələşdirilən layihələr üzrə üzüm əkinlərinin və məhsulun layihə dövrü ərzində təbii fəlakətdən sığortalanması büdcə vəsaiti hesabına həyata keçirilir; - 3 dekabr 2002-ci il tarixli 397-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2003-cü il, № 1, maddə 15) ilə 19.3-cü maddədən "üzüm əkinlərinin (məhsulunun) sığortalanması" sözləri çıxarılmışdır. Əvvəlki redaksiyada deyilirdi: 19.3. Məqsədli kreditlərin verilməsi, qaytarılması, üzüm əkinlərinin
- 28 oktyabr 2008-ci il tarixli 704-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti 16 dekabr 2008-ci il, № 280, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2008-ci il, № 12, maddə 1044) ilə 20.2-ci və 20.4-cü maddələr yeni redaksiyada verilmişdir. Əvvəlki redaksiyalarda deyilirdi: 20.2.Şərabçılıq məhsullarının
redaksiyada isə deyilir: Maddə 20. 20.2. Şərabçılıq məhsullarının idxalına Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq tarif kvotası tətbiq edilə bilər. 20.4. Fiziki şəxslər tərəfindən öz istehlakı üçün şərabçılıq məhsullarının idxalı Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq tənzimlənir. - 4 mart 2005-ci il tarixli 856-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2005-ci il, № 4, maddə 278) ilə 22.4-cü maddə əlavə edilmişdir. Yeni redaksiyada maddə 22.4. Fövqəladə vəziyyətin qüvvədə olduğu müddət ərzində onun tətbiq edildiyi ərazidə şərabçılıq məhsullarının dövriyyəsi üzrə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada xüsusi rejim yaradıla bilər. - 28 oktyabr 2008-ci il tarixli 704-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti 16 dekabr 2008-ci il, № 280) ilə 27.4-cü maddə çıxarılmışdır. Əvvəlki redaksiyada deyilirdi: 27.4. Bələdiyyələr, istehlakçılar və qeyri-hökumət təşkilatları şərabçılıq məhsullarının keyfiyyətinə nəzarət funksiyalarını səlahiyyətləri daxilində həyata keçirə bilərlər. Üzümçülük və şərabçılıq haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunun qüvvəyə mindiyi gündən bu günədək həyata keçirilən mühüm dəyişikliklər, əsasən:
Yüklə 2,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|