Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyi İQTİsadi İslahatlar
Yüklə 2,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Azərbaycanda üzümçülüyün mövcud vəziyyəti Üzüm bağlarının əkin sahələri, istehsalı və məhsuldarlığı.
|
3. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ KƏND TƏSƏRRÜFATI, O CÜMLƏDƏN ÜZÜMÇÜLÜK VƏ ŞƏRABÇILIQ SAHƏSİNDƏ SIĞORTA VƏ LİZİNQ XİDMƏTLƏRİNİN MÖVCUD VƏZİYYƏTİNİN ANALİTİK TƏHLİLİ VƏ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 3.1. Azərbaycanda üzümçülüyün mövcud vəziyyəti Üzüm bağlarının əkin sahələri, istehsalı və məhsuldarlığı. Üzümçülük ənənəvi kənd təsərrüfatı bitkilərindən biri kimi respublikanın əksər rayonlarında becərilir. Bu sahənin inkişafı tarixinə nəzər salsaq hələ XX əsrin 80-ci illərinin ortalarına qədər inkişafın şahidi oluruq. Sonrakı illərdə isə bu sahədə aparılmış işlər üzümçülüyün tənəzzülünə gətirib çıxarmış və bu potensialı müstəqillik illərində də bərpa etmək mümkün olmamışdır. Bunları statistik rəqəmlərdən də aydın görmək olur. Belə ki, 2011-ci ildə respublikamızda 15,9 min ha üzüm bağı olmuşdur ki, bu da 1985-ci ildə olan əkin sahəsindən 16,8 dəfə azdır (Cədvəl 3.1).
Cədvəl 3.1 Üzüm bağlarının əkin sahəsi, ha İllər Əkmələrin sahəsi ondan bar verən yaşda
Ümumi yığım Məhsuldarlıq, 1 ha-dan 1000 ha
1000 t sent
Bütün təsərrüfat kateqoriyaları 1985
267.8 218.8
1,789.6 81.0
1990 181.4
156.1 1,196.4
76.5 1995
97.7 94.7
308.7 32.6
1996 83.3
79.1 275.0
34.7 1997
66.3 65.4
145.3 22.2
1998 35.1
34.5 144.2
31.4 1999
20.5 20.3
112.5 35.6
2000 14.2
13.9 76.9
35.8 2001
11.5 11.4
68.1 39.9
2002 8.9
8.9 62.1
43.8 2003
7.7 7.4
65.0 50.9
2004 8.0
7.3 54.9
38.9 2005
9.6 7.2
79.7 61.8
2006 10.0
7.5 94.1
76.7 2007
12.4 7.8
103.4 70.1
2008 13.3
8.9 115.8
74.0 2009
15.0 10.1
129.2 74.7
2010 15.4
11.2 129.5
74.7 2011
15.9 12.0
137.0 81.5
Mənbə: DSK Kənd təsərrüfatı statistikası 2012 Üzümün əkin sahələrinin azalması özünü üzümün yığımında da göstərir. Belə ki, 2011- ci ildə 137 min ton üzüm yığılmışdırsa, bu göstərici 1985-ci ildə 13,1 dəfə çox, yəni 1789,6 min tona bərabər idi. Üzümün məhsuldarlığı 1990-cı illərdə xeyli azalmasına baxmayaraq, son illərdə məhsuldar üzüm sortlarının əkilməsi bu sahədə məhsuldarlığın artmasına gətirib çıxarmışdır. Belə ki, 2011-ci ildə üzümün məhsuldarlığı 1 ha-dan 81,5 sentnerə bərabər olmuşdur. 1985-ci illə müqayisədə 2011-ci ildə həm üzüm əkin sahələrinin, həm də yığımın az olmasına baxmayaraq, son illərin statistikası göstərir ki, bu sahədə ilbəil artım müşahidə edilməkdədir. 2000-2011-ci illərdə olan əkin sahələri 1,1 dəfə artmışdır (Cədvəl 3.2).
Cədvəl 3.2 Üzüm bağlarının əkin sahəsi, ha
2000 2005 2007
2008 2009
2010 2011
Respublika üzrə cəmi 14218
9578 12441
13263 14952
15436 15858
Bakı şəhəri 2318
2330 1490
1498 1498
1498 1498
Abşeron iqtisadi rayonu 88
54 179
180 186
188 188
Abşeron rayonu 34
- 129
130 136
138 138
Sumqayıt şəhəri 54
54 50
50 50
50 50
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu 2245
1732 3226
3592 3935
4071 4230
Gəncə şəhəri 30
27 256
272 290
286 274
Qazax rayonu 328
189 261
261 261
261 348
Ağstafa rayonu 290
313 340
340 370
400 400
Tovuz rayonu 51
223 303
348 477
420 528
Şəmkir rayonu 397
370 488
420 428
509 526
Samux rayonu 504
417 914
976 1039
1115 1120
Göygöl rayonu 640
156 600
912 1007
1016 967
Gdərəcəboy rayonu 5 37 64 64
64 64
64 Naftalan şəhəri - -
- - - 3 Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu 1081 753
920 1005
1239 1247
1205 Balakən rayonu 81 -
- - - - Zaqatala rayonu 33 19
40 45
50 56
60 Qax rayonu 376 377
377 377
377 377
377 Şəki rayonu 449 350
350 320
330 332
279 Oğuz rayonu 140 4
36 64
64 64
Qəbələ rayonu 2 3 148 227
418 418
425 Lənkəran iqtisadi rayonu 387 837
1228 1230
1725 1732
1832 Astara rayonu 2 2
4 4 4 4 Lənkəran rayonu 364 200
200 200
200 200
200 Masallı rayonu 21 21
21 21
21 21
21 Cəlilabad rayonu - 614
1005 1005
1500 1507
1607 Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu 2407 262
357 448
569 685
864 Qusar rayonu 532 -
7 124
163 173
Xaçmaz rayonu 1198
220 268
278 278
294 299
Şabran rayonu 277
38 58
140 140
201 365
Siyəzən rayonu 400
4 24
24 28
28 28
Aran iqtisadi rayonu 1370
1226 2106
2146 2459
2489 2346
Göyçay rayonu 17
41 41
44 44
44 44
Beyləqan rayonu - 67 109 109
109 109
109 Ağcabədi rayonu 309 -
- - - - Neftçala rayonu 15 8
8 8 8 7 Biləsuvar rayonu - -
5 3 3 21 Salyan rayonu 304 275
934 934
1187 1187
1187 Yevlax rayonu 211 228
228 230
330 330
330 Mingəçevir şəhəri - -
- - 1 1 Ağdaş rayonu 51 71
83 108
102 134
128 Kürdəmir rayonu 450 511
553 593
521 521
364 Saatlı rayonu - -
- 40
38 40
Sabirabad rayonu 1 1 1 1 1 1 1 Hacıqabul rayonu - 9 128 98 98
98 98
Şirvan şəhəri 12
15 16
16 16
16 16
Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu 1232
54 148
124 119
121 120
Füzuli rayonu - 25 123 123
116 118
118 Ağdam rayonu 1231 -
- - - - Tərtər rayonu 1 4
- 2 2 2
Xocavənd rayonu - 25
25 1 1 1 - Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu 1571 1407
1819 2044
2222 2373
2521 Qobustan rayonu 5 5
15 20
20 31
İsmailli rayonu 346
672 730
801 854
860 848
Ağsu rayonu 402
547 645
645 517
368 295
Şamaxı rayonu 818
183 437
583 831
1125 1347
Naxçıvan iqtisadi rayonu 1519
923 968
994 999
1031 1053
Sədərək rayonu 220
220 220
220 220
225 229
Şərur rayonu 182
65 67
67 67
72 75
Babək rayonu 810
270 294
320 315
321 327
Naxçıvan şəhəri - - - - 5 6 7 Şahbuz rayonu - 10
11 11
11 14
18 Culfa rayonu 297 335
336 336
336 338
340 Ordubad rayonu 10 -
- - - - Kəngərli rayonu - 23
40 41
45 55
58 Mənbə: DSK Kənd təsərrüfatı statistikası 2012 İqtisadi rayonlar üzrə əkin sahələrində həm artım, həm də azalma müşahidə edilir. Təhlil olunan dövrdə Abşeron iqtisadi rayonunda 2,1 dəfə, Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunda 1,9 dəfə, Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonunda 1,1 dəfə, Lənkəran iqtisadi rayonunda 4,7 dəfə, Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonunda 1,6 dəfə, Aran iqtisadi rayonunda isə 1,7 dəfə artmışdır. Digər iqtisadi rayonlarda - Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunda 2,8 dəfə, Naxçıvan iqtisadi rayonunda 1,4 dəfə, Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonunda isə 10,3 dəfə azalma olmuşdur. Ölkənin ayrı-ayrı rayonlarında isə bu artım fərqlidir. Belə ki, əsas üzümçülük rayonlarından olan Samuxda 2,2 dəfə, Tovuzda 10,4 dəfə, Şəmkirdə 1,3 dəfə, Salyanda 3,9 dəfə, İsmaillida 2,5 dəfə, Şamaxıda 1,6 dəfə artmışdır. Qeyd edək ki, Cəlilabad rayonunda isə 2000-ci ildə üzüm sahəsinin olmasa da 2011-ci ildə 1607 ha üzüm əkin sahəsi olmuşdur. Bakı şəhərində isə əksinə üzümün əkin sahələri 2000-2011-ci illərdə 1,5 dəfə azalmışdır. İqtisadi rayonlar üzrə üzüm bağlarının əkin strukturuna baxsaq, 2011-ci ildə Gəncə- Qazax iqtisadi rayonunun payı 27%-ə bərabər olmaqla, digər iqtisadi rayonlardan irəlidədir (Şəkil 3.1).
Şəkil 3.1. 2011-ci ildə iqtisadi rayonlar üzrə üzümün əkin sahəsinin strukturu, %-lə Mənbə: DSK Kənd təsərrüfatı statistikası 2012
Şəkil 3.1-dən göründüyü kimi, sonrakı yerlərdə Dağlıq-Şirvan iqtisadi rayonu 16%, Aran iqtisadi rayonu 15%, Lənkəran iqtisadi rayonu 11%, Bakı şəhəri 9%, Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu 8%, Naxçıvan iqtisadi rayonu 7%, Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu 5%, Abşeron və Yuxarı iqtisadi rayonları isə hər biri 1% paya malik olduğu məlum olur. Respublika üzrə üzüm bağlarının əkin sahələrində bar verən yaşda olan üzüm bağlarının əkin sahəsi 2000-2011-ci illərdə 1,2 dəfə azalaraq 11997 ha-a çatmışdır, bu da üzüm bağlarının tərkibində bar verən yaşda olan üzüm bağlarının xüsusi çəkisinin azalmasına gətirib çıxarmışdır (Cədvəl 3.3). Cədvəl 3.3 Üzüm bağları bar verən yaşda, ha
2000 2005 2007
2008 2009
2010 2011
Respublika üzrə cəmi 13879
7173 7779
8856 10138
11166 11997
Bakı şəhəri 2318
2330 1391
1408 1408
1498 1498
Abşeron iqtisadi rayonu 64
54 76
75 76
76 76
Abşeron rayonu 10
- 26
25 26
26 26
Sumqayıt şəhəri 54
54 50
50 50
50 50
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu 2245
999 1491
2070 2376
2723 3382
Gəncə şəhəri 30
12 107
208 210
268 267
Qazax rayonu 328
169 190
190 190
190 302
Ağstafa rayonu 290
286 290
290 325
325 325
Tovuz rayonu 51
51 130
303 303
310 410
Şəmkir rayonu 397
193 222
218 350
395 511
Samux rayonu 504
261 305
470 519
736 758
Göygöl rayonu 640
- 202
340 418
437 744
Gdərəcəboy rayonu 5 27 45 51
62 63
64 Naftalan şəhəri - -
- - - 3 Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu 985 740
744 819
863 1108
1057 Zaqatala rayonu 28 7
15 18
24 26
Qax rayonu 376
377 377
377 377
377 377
Şəki rayonu 439
350 350
320 330
332 279
Oğuz rayonu 140
4 5 5 36 36
36 Qəbələ rayonu 2 2
102 102
339 339
Lənkəran iqtisadi rayonu 387
131 297
410 1014
1029 1129
Astara rayonu 2 2 2 2 3 3 3 Lənkəran rayonu 364 60
86 118
118 118
118 Masallı rayonu 21 21
21 21
21 21
21 Cəlilabad rayonu - 48
188 269
872 887
987 Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu 2407 255
301 322
345 440
478 Qusar rayonu 532 -
2 21
21 51
Xaçmaz rayonu 1198
220 268
268 268
294 294
Şabran rayonu 277
31 28
49 49
119 112
Siyəzən rayonu 400
4 4 4 7 7 21 Aran iqtisadi rayonu 1158
1114 1700
1847 1994
2047 1817
Göyçay rayonu 16
41 41
41 41
41 44
Beyləqan rayonu 81
67 67
85 85
109 109
Ağcabədi rayonu 27
- - - - - - Neftçala rayonu 13
6 8 8 8 8 7 Biləsuvar rayonu - - - - 1 1 3 Salyan rayonu 302 275
894 894
894 894
904 Yevlax rayonu 211 228
228 228
318 318
220 Mingəçevir şəhəri - -
- - 1 1 Ağdaş rayonu 49 63
71 104
84 126
95 Kürdəmir rayonu 450 410
279 390
425 426
297
Saatlı rayonu - - - - 40
26 40
Sabirabad rayonu 1 1 1 1 1 1 1 Hacıqabul rayonu - 8 96 81 81
81 81
Şirvan şəhəri 8 15 15 15
15 15
15 Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu 1232 4
17 6 13 22 Füzuli rayonu - -
17 4 10 20 Ağdam rayonu 1,231 -
- - - - Tərtər rayonu 1 4
- 2 2 2 Xocavənd rayonu - -
- 0.3
0.4 - Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu 1571 642
835 922
1085 1261
1543 Qobustan rayonu 5 5
3 5 7 11 İsmailli rayonu 346 346
531 563
658 722
701 Ağsu rayonu 402 158
158 158
186 135
244 Şamaxı rayonu 818 133
141 198
236 397
586 Naxçıvan iqtisadi rayonu 1,512 904
937 966
970 972
995 Sədərək rayonu 220 220
220 220
220 220
222 Şərur rayonu 182 65
67 67
67 67
69 Babək rayonu 810 270
270 294
289 289
305 Naxçıvan şəhəri - -
- 5 5 5 Şahbuz rayonu - 8
9 9 10 12 Culfa rayonu 290 320
332 336
336 336
337 Ordubad rayonu 10 -
- - - - Kəngərli rayonu - 21
39 39
44 45
45 Mənbə: DSK Kənd təsərrüfatı statistikası 2012
Cədvəl məlumatlarına nəzər salsaq, ümumi üzüm bağlarının tərkibində bar verən yaşda olan üzüm bağlarının payı 2000-ci ildəki 97,6%-dən 2011-ci ildə 75,7%-ə düşmüşdür. Buna səbəb mövcud üzüm bağlarının yaşının çox olması ilə təsərrüfat dövriyyəsindən çıxarılması və yeni üzüm bağlarının az salınması ilə əlaqədardır. Lakin bu sahədə son illərdə dövlət tərəfindən görülən dəstək tədbirlərinin nəticəsində yeni üzüm bağlarının salınması işləri həyata keçirilir. Belə ki, üzümçülüyün inkişafına dair 2012-2020-ci illəri əhatə edən Dövlət Proqramının da bu sahənin inkişafına təkan verəcəyi şübhəsizdir. Ümumi üzüm bağlarının strukturunda olduğu kimi, bar verən yaşda üzüm bağlarının sahəsində də Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu üstünlük təşkil edir. Belə ki, 2011-ci ildə bar verən yaşda üzüm bağlarının sahəsində Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun payı 28% olmuşdur (Şəkil 3.2).
Şəkil 3.2. 2011-ci ildə iqtisadi rayonlar üzrə bar verən yaşda olan üzüm bağlarının əkin sahəsinin strukturu, %-lə
Mənbə: DSK Kənd təsərrüfatı statistikası 2012
Təhlil olunan 2000-2011-ci illərdə üzümün əkin sahəsində olduğu kimi, istehsalında da artım müşahidə olunmuşdur. 2011-ci ildə respublika üzrə üzüm istehsalı 137038 ton olmuşdur ki, bu da 2000-ci ildəki istehsaldan 1,8 dəfə artıqdır (Cədvəl 3.4). Cədvəl 3.4 Üzüm istehsalı, ton
2000 2005 2007
2008 2009
2010 2011
Respublika üzrə cəmi 76933 79655 103363 115822 129159 129536 137038 Bakı şəhəri 2276
2461 12577 16133 16301 14800 15000 Abşeron iqtisadi rayonu 339
293 105
124 134
209 217
Xızı rayonu 14
16 13
23 25
33 38
Abşeron rayonu 75
36 51
69 77
143 146
Sumqayıt şəhəri 250
241 41
32 32
33 33
Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu
15852 27041 32067 35557 38039 45458 49515 Gəncə şəhəri 25 22
612 2228
1204 1462
2489 Qazax rayonu 1329 1438
1516 1734
1769 1836
2940 Ağstafa rayonu 3604 3792
4459 4544
4652 4792
4888 Tovuz rayonu 350 812
2080 2896
4842 4970
6701 Şəmkir rayonu 7734 19910 20465 20470 20536 21855 21872 Samux rayonu 624
701 1041
1306 1395
6235 5702
Göygöl rayonu 2066
14 962
1365 2621
3112 3701
Gdərəcəboy rayonu 120
352 932
1014 1021
1196 1216
Naftalan rayonu - - - - - - 6 Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu 4004
5497 6498
7834 8813
8861 9388
Balakən rayonu 86
160 203
205 206
208 198
Zaqatala rayonu 91
389 389
443 486
586 587
Qax rayonu 3221
1700 2530
2715 2930
3016 3200
Şəki rayonu 407
3190 3287
3411 3551
3558 3666
Oğuz rayonu 163
21 14
15 62
25 61
Qəbələ rayonu 36
37 75
1045 1579
1468 1676
Lənkəran iqtisadi rayonu 1266
1333 2269
2903 4566
5395 8338
Astara rayonu 23
17 19
19 20
21 21
Lənkəran rayonu 16
322 401
399 443
379 634
Masallı rayonu 162
545 654
693 853
736 821
Cəlilabad rayonu 1065
449 1195
1792 3250
4260 6862
Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu
11827 3019
5443 6111
6830 6235
6657 Qusar rayonu 73 11
14 16
70 126
148 Xaçmaz rayonu 7895 2300
4600 5239
5850 5141
5501 Quba rayonu 2386 38
40 60
67 67
52 Şabran rayonu 1351 628
767 773
803 817
835 Siyəzən rayonu 122 42
23 23
40 85
121 Aran iqtisadi rayonu 16667 16856 21943 23900 30852 24653 23236 Göyçay rayonu 582 263
491 503
535 600
640
Beyləqan rayonu 1388 908
1048 1261
1336 825
890 Ağcabədi rayonu 3368 2067
2123 2219
2231 2236
2241 Bərdə rayonu 1820 1250
1510 1560
1610 1645
1686 Neftçala rayonu 185 192
213 216
238 235
236 Biləsuvar rayonu 231 285
897 991
612 623
638 Salyan rayonu 563 2532
4404 4701
3963 4493
4616 Yevlax rayonu 3720 1547
2166 2187
3138 3145
2194 Mingəçevir şəhəri 270 102
100 100
117 118
118 Ağdaş rayonu 1145 1873
2187 2397
2606 2588
2618 Ucar rayonu 132 58
78 91
3950 860
792 Zərdab rayonu 617 109
139 149
153 158
165 Kürdəmir rayonu 629 3395
4207 5107
6670 4403
3667 İmişli rayonu 226 229
235 237
241 210
219 Saatlı rayonu 240 586
660 710
1976 1097
1075 Sabirabad rayonu 1230 1110
1157 1184
1188 1097
1104 Hacıqabul rayonu 150 170
173 176
178 180
205 Şirvan şəhəri 171 180
155 110
110 141
133 Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu 1143
901 1124
1359 1256
1290 1430
Füzuli rayonu - - 65 135
5 75
175 Ağdam rayonu 863 330
403 412
415 350
357 Tərtər rayonu 280 571
656 807
827 855
881 Xocavənd rayonu - -
5 9 11 17 Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu 9536
8795 7660
8148 8579
8722 8942
Qobustan rayonu 392
430 462
474 486
500 508
İsmailli rayonu 1332
3903 2690
3119 3363
3394 2161
Ağsu rayonu 1612
1106 1146
1190 1360
1449 2862
Şamaxı rayonu 6200
3356 3362
3365 3370
3379 3412
Naxçıvan iqtisadi rayonu 14026 13461 13678 13754 13790 13912 14314 Sədərək rayonu 1000
1166 1215
1235 1243
1254 1265
Şərur rayonu 2813
1190 1202
1226 1257
1270 1323
Babək rayonu 5420
5005 4990
4992 4920
4980 5255
Naxçıvan şəhəri - - 38 39
100 102
103 Şahbuz rayonu - 104
134 140
144 151
186 Culfa rayonu 4779 5420
5516 5520
5522 5544
5561 Ordubad rayonu 15 146
148 152
153 156
161 Kəngərli rayonu - 430
435 450
451 455
460 Mənbə: DSK Kənd təsərrüfatı statistikası 2012
2000-2011-cu illərdə iqtisadi rayonlar üzrə üzüm istehsalı üzrə ən çox artım Lənkəran iqtisadi rayonunda (6,6 d.) olmuşdur. Bu artım Bakı şəhərində də 6,6 d. təşkil etmişdir. Eyni dövrdə bu artım Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunda 3,1 d., Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonunda 2,3 d., Aran iqtisadi rayonunda 1,4 d., Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonunda 1,3 d., Naxçıvan iqtisadi rayonunda 1,02 d. olmuşdur. Quba-Xaçmaz, Abşeron və Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonlarında isə əksinə üzüm istehsalı azalmış və müvafiq olaraq 1,8 d., 1,6 d. və 1,1 d. təşkil etmişdir.
Əkin sahələrində olduğu kimi, istehsalın strukturunda da Gəncə-Qazax iqtisadi rayonunun payı digər rayonlardan daha çoxdur. Belə ki, respublika üzrə üzüm istehsalında Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonunun payı 2011-ci ildə 36%-ə bərabər olmuşdur (Şəkil 3.3).
Şəkil 3.3. 2011-ci ildə iqtisadi rayonlar üzrə üzüm istehsalının payı, %-lə Mənbə: DSK Kənd təsərrüfatı statistikası 2010 2000-2011-ci illərdə üzüm bağlarının sahəsinin 1,1 dəfə artmasına nəzərən istehsalın həcminin 1,8 dəfə artması məhsuldarlıqdakı artımla əlaqədardır. Əgər respublika üzrə 2000-ci ildə üzümün orta məhsuldarlığı 35,8 sent/ha olmuşdursa, bu göstərici 2011-ci ildə 81,5 sent/ha-a çatmışdır (Cədvəl 3.5). Cədvəl 3.5 Üzümün məhsuldarlığı, sent/ha
2000
2005 2007
2008 2009
2010 2011
Respublika üzrə cəmi 35.8
61.8 70.1
74 74.7
74.7 81.5
Bakı şəhəri 9.6
7.8 2.1
24.6 24.6
23.1 23.1
Abşeron iqtisadi rayonu 45.5
44.4 7.1
8.4 9.1
17.9 18
Abşeron rayonu 41.4
- 5 12.5 14.3 39.7
39.8 Sumqayıt şəhəri 46.3 44.4
8.2 6.4
6.4 6.6
6.6 Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu 48.6
89.7 88.5
80.2 92.4
103.6 116.3
Gəncə şəhəri 4.6
10.8 56.3
106 56
47.8 91.5
Qazax rayonu 34.4
75.9 74.5
85.5 86.3
87.9 89.5
Ağstafa rayonu 118.8
103.9 120.8
123.2 112.8
116.7 117.5
Tovuz rayonu 49
151 155
93.3 157.5
158 161.5
Şəmkir rayonu 86.1
150.1 132.9
136.9 194.8
195.5 262.1
Samux rayonu 10.9
25.8 32.6
26.5 25.8
83.7 74.1
Göygöl rayonu 32.2
- 38.9
33.2 36.4
34.1 47.1
Gdərəcəboy rayonu 80
130.4 207.1
198.8 164.6
189.8 190
Naftalan rayonu - - - - - - 55
Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu
36.2 65.2
76.7 78.8
80.2 68.9
77.5 Zaqatala rayonu 15.6 203.9
125.7 125.3
120.8 113.6
110
Qax rayonu 85.7 45.1
67.1 72
77.7 80
84.9 Şəki rayonu 2.7 83.7
86.1 98.4
99.6 99.2
121.9 Oğuz rayonu 10.7 30
20 20
15.6 6 15.6 Qəbələ rayonu 178.5
185 142.5
37.9 42.1
30.4 36.8
Lənkəran iqtisadi rayonu 3.2
42.7 50.2
35.6 30.3
46.7 67.9
Astara rayonu 115
86.5 93.5
94.5 65.3
68.7 70
Lənkəran rayonu - 41.7 37.8 28.6
33.1 29.5
51 Masallı rayonu 47 21.7
9.4 8.1
92 92.9
93.3 Cəlilabad rayonu - 51.5
60 40.4
28.3 47.8
69.4 Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu 17.2
63.6 116.6
148.6 116.6
116.5 109.4
Qusar rayonu - - - 8 26.2 51.9 23.2
Xaçmaz rayonu 22.4
47.8 107.8
153 121.2
141.6 145.3
Şabran rayonu 48.8
177.7 215.2
137.4 139.8
66 65.4
Siyəzən rayonu 2.7
50 42.8
50.3 48.7
115.2 51.8
Aran iqtisadi rayonu 57.8
69.3 75.2
77.7 87.1
71.2 73.3
Göyçay rayonu 307.3
50.4 92.1
93.5 99.6
94.4 91.8
Beyləqan rayonu 56.2
68.1 75.8
78.1 79.6
46.7 50
Neftçala rayonu 54.2
81.8 57.3
61 61.4
61.5 42.9
Biləsuvar rayonu - - - - 124.8 117.9 66.7
Salyan rayonu 18.2
90.6 49
52.3 44.1
50 50.7
Yevlax rayonu 176.3
67.9 95
95.9 98.7
98.9 99.7
Mingəçevir şəhəri - - - - - 11 10
Ağdaş rayonu 233.7
295.8 306.1
226.7 306.9
202 271.9
Kürdəmir rayonu 2 20.9 103.3 96.7
119.8 66.1
77.5 Saatlı rayonu - -
- 304.7
139.2 92.5
Sabirabad rayonu 150
150 160
168 130.8
126.9 130.8
Hacıqabul rayonu - 207.1 17.5 20.9
20.9 21.2
24.3 Şirvan şəhəri 200 46.7
43.3 43.3
41 60.7
55.7 Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu 5.3
67 82.9
75.3 74.2
81.4 89.7
Füzuli rayonu - - 82.9 75.3
8.8 75
87.5 Ağdam rayonu 5.2 -
- - - - Tərtər rayonu 120 67
- - 195.2 108.1 110.5
Xocavənd rayonu - - - - 100 100 - Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu 45
82.8 46.8
50.3 48.4
44.4 40
Qobustan rayonu 132
140 146
73.3 56
38.6 29.1
İsmailli rayonu 37.8
111.3 49.9
54.8 50.6
46.4 30.2
Ağsu rayonu 16.5
5.2 5.3
3.3 9.7
16.8 66.7
Şamaxı rayonu 61.5
98.5 78
74.5 72.8
50.4 40.7
Naxçıvan iqtisadi rayonu 92.7
146.9 144
140.5 140.1
141.2 141.8
Sədərək rayonu 45.5
53 55.2
56.1 56.5
57 57
Şərur rayonu 154.6
183.1 179.4
184.4 189
191 191.8
Babək rayonu 66.9
184.1 184.8
169.7 170.2
172.3 172.5
Naxçıvan şəhəri - - - - 120 123 124
Şahbuz rayonu - 130
148.9 148.8
153.6 151
150.2 Culfa rayonu 164.8 169.4
166.1 164.1
164.2 164.9
165 Ordubad rayonu 3.2 -
- - - - Kəngərli rayonu - 204.8
111.5 114.9
102.2 101.8
101.8 Mənbə: DSK Kənd təsərrüfatı statistikası 2012
Yuxarıdakı cədvəldən aydın görünür ki, ölkənin ayrı-ayrı iqtisadi rayonlarında illər üzrə məhsuldarlıq göstəricisi sabit olmamışdır. Bu da üzüm sortlarından, təbii-iqlim şəraitindən, aqro-texniki qulluqdan və digər amillərdən asılı olaraq dəyişmişdir. Belə ki, 2011-ci ildə məhsuldarlıq göstəricisinə görə, Naxçıvan iqtisadi rayonu 141,8 sent/ha olmaqla öndə, Abşeron iqtisadi rayonu 18 sent/ha olmaqla sonuncu yerdə qərarlaşır. Əsas üzümçülük regionu kimi tanınan Gəncə-Qazax və Lənkəran iqtisadi rayonlarında üzümün orta məhsuldarlığı isə müvafiq olaraq 116,3 və 67,9 sent/ha olmuşdur. Üzümün istehsalı, onun məhsuldarlığı və məhsulun bazarda reallaşdırılması bu sahədə çalışan hüquqi və fiziki şəxslərin satdıqları məhsulun rentamüəyyənk səviyyəsinə birbaşa təsir edir. Bu baxımdan 1980-2011-ci illəri əhatə edən kənd təsərrüfatı müəssisələrinin satdıqları məhsulların rentamüəyyənk səviyyəsinə dair statistik məlumatlara nəzər saldıqda məlum olur ki, 1990-cı ilədək ölkədə rentamüəyyənk göstəricisinin yüksək olduğu sahələrdən biri də üzümçülük idi. Həmin dövrdə üzüm istehsalı ilə məşğul olan müəssisələrin satdıqları məhsulların rentamüəyyənk səviyyəsi 62,3% səviyyəsində idi. Sonrakı dövrdə isə kənd təsərrüfatında olan tənəzzül bu sahədə də özünü göstərdi. Belə ki, 2005-ci ilədək dövrdə (2003-cü il istisna olmaqla) rentamüəyyənk göstəricisi mənfi rəqəmlə özünü göstərirdi. Buna isə həm obyektiv, həm də subyektiv amillər təsir edirdi.
Cədvəl 3.6 Kənd təsərrüfatı müəssisələrinin satdıqları məhsulların rentamüəyyənk səviyyəsi, % İllər
Taxıl (qarğıda
- lısız)
Ş ək ər çuğun
duru
Pambıq Tütün
Kartof
T ər əv əz
Ə rzaq bos tan
bitkil əri
Meyv ə
Üzüm
Çay yarpağı
Çəki artımı Süd
Yumur
ta
Yun
qarama l
qoyun
v ə keçi
donuz
quş
38.6 - 37.4 25.1 2.9 32.5 … 58.6
76.5 33.8
-12.9 -1.0 22.5 -26.0 3.5 -10.7
13.8 1985
48.1 - 37.9 32.1 11.7 24.0 … 34.3
53.8 56.4
-8.0 -3.5 22.0 -1.5 15.9 -1.4
6.2 1990
99.2 - 28.7 26.0 -15.4 20.7 … 36.8
62.3 46.4
-11.9 8.9
4.1 -9.5 23.9
-3.9 16.7
1995 44.0
-17.7 -6.6
-17.7 -31.6 -39.3 -11.0 -29.4 -13.3
5.8 -49.8 -14.1 -4.2 -50.1 -36.5
-32.7 -65.2
1996 26.7
-9.3 -22.4 -40.8
-27.4 -37.0 -26.0 -31.8
-24.7 -43.2
-47.4 -15.4 -68.5 -66.5 -60.2 -38.4
-70.1 1997
-9.7 -22.4 -66.7 -37.1 -32.3 -44.4 -98.8 -64.1 -60.9
-69.4 -57.8 -31.2 -52.9 -70.6 -53.6
-34.7 -57.9
1998 -16.5
-4.2 -58.1 -7.3
4.5 -21.3 0.1
-21.5 -18.8
-67.6 -64.4 -31.2 -72.4 -59.1 -52.0
-40.8 -50.3
1999 -7.4
-3.0 -38.1 -61.1
-17.0 -4.2 -27.9 -7.5
-6.7 -67.0
-16.4 -25.2 -81.7 -64.1 -30.8 -47.5
-41.5 2000
7.9 -11.3 -30.7 -2.9 -31.4 -9.1 14.3 4.0
-12.6 8.0
-33.9 -14.0 -64.6 -13.7 -12.4 -24.3
-28.4 2001
25.8 -0.4
0.7 61.4
31.4 -8.1 10.2
7.8 -14.5
-38.7 -9.9 -2.5 -23.9 -1.5 -5.5
-8.4 -19.0
2002 30.8
0.1 7.0
84.3 -0.6 11.8 14.8 21.4
-45.5 -7.5
-5.3 9.7
-41.6 -6.7 6.4
0.5 -22.5
2003 39.3
10.6 6.3
68.4 6.7
7.7 35.2
67.7 19.8
-0.2 -5.4 15.9 -5.7 -4.2 9.9
5.3 9.8
2004 47.5
25.0 32.2
67.4 10.0 19.4 20.0 0.6
-23.6 19.1
6.2 22.4 0.4
2.2 4.8
10.8 8.4
2005 35.5
6.3 26.3
37.3 25.4 20.3 19.6 20.0 1,8 d. 5.5 1.5 33.5 -4.9 1.9
17.6 15.6
26.4 2006
28.4 -7.1
20.3 72.8
71.2 7.6
12.5 31.4
66.3 5.5
10.5 46.8 -11.1
9.1 13.8
9.9 40.1
2007 32.0
-4.1 6.2
48.9 75.0 54.1 30.4 42.9
55.0 2.1
16.5 34.0 -15.6 16.9 15.4 1.9
41.0 2008
36.3 6.3
0.5 25.3
67.8 36.0 32.3
47.6 30.7
-1.8 20.1 38.0 4.7 13.7 20.3
7.1 51.2
2009 19.0
8.6 4.2
62.9 75.7
0.6 40.8
49.3 33.4
3.8 5.3 25.8 -4.1 27.1 25.4
10.4 51.3
2010 39.8
51.8 7.5
50.0 52.5 40.9 43.4 11.3
22.4 3.4
5.9 26.0 -45.7 10.8 20.8 1.5
40.6 2011
42.9 139.6 -12.0 41.6
15.6 6.6
48.3 14.3
-3.8 9.5
10.0 37.4 -43.5 26.9 14.2 1.4
24.0 |