Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyi İQTİsadi İslahatlar
Üzümçülük və şərabçılıq sahəsində sığorta və lizinq xidmətlərinin
Yüklə 2,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İSTİQAMƏTLƏRİ VƏ SİYASƏTƏ DAİR TÖVSİYƏLƏR
- İSTİFADƏ EDİLMİŞ MƏNBƏLƏR
|
Üzümçülük və şərabçılıq sahəsində sığorta və lizinq xidmətlərinin hüquqi əsasları üzrə SWOT təhlili Güclü Zəif
Müvafiq sahə üzrə qəbul edilmiş normativ hüquqi aktlarla tənzimlənmə vəzifələrinin müvafiq qurumlar arasında dəqiq şəkildə bölüşdürülməsi;
və şərabçılıq haqqında qanunvericilikdə sahənin inkişafı ilə bağlı istiqamətlərin və
vəzifələrin müəyyən
olunması;
“2012-2020-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında üzümçülüyün inkişafına dair Dövlət Proqram”ının təsdiq edilməsi və proqramda qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi, o cümlədən sığorta vəlizinq xidmətləri ilə bağlı dünya təcrübəsinin tətbiqi vəzifələrinin müəyyən olunması;
Aqrar sahədə lizinq xidmətləri üzrə dövlət dəstək mexanizmlərinin hüquqi və institusional bazasının mövcud olması;
Kənd təsərrüfatı sahəsində sığortaya dövlət dəstəyi istiqamətində qanunvericiliyin olması və s.
Üzümçülük sahəsi üçün sığorta xidmətlərinə dövlət dəstəyi mexanizmlərinin qanunvericilikdə ləğv edilməsi;
Üzümçülük sahəsində lizinq xidmətləri üçün xüsusi olaraq güzəştli mexanizmlərin (sahənin özünün mürəkkəb aqrotexniki qaydalarını nəzərə alaraq) müəyyən olunmaması;
Hazırda kənd təsərrüfatında sığortanın stimullaşdırılması qanunvericiliyi çərçivəsində üzümçülük sahəsində sığorta xidmətinə dövlət dəstəyinin olsa da, şərabçılığın bu istiqamətdə stimullaşdırılmasını nəzərdə tutan mexanizmlərin olmaması;
Ənənəvi üzümçülük rayonlarında kənd təsərrüfatında sığorta xidmətləri ilə bağlı qanunvericilik barəsində maariflənmə səviyyəsinin aşağı olması və s. İmkanlar Təhlükə
Müvafiq sahələrin dövlət tərəfindən dəstəklənməsi üçün maliyyə mənbəyinin mövcud olması (kənd təsərrüfatı istiqamətində maliyyə yardımlarının ilbəil artması);
beynəlxalq təcrübədən gönövülmüş sığorta və lizinq xidmətləri təcrübəsinin tətbiqinə şəraitin olması (Dövlət Proqramı üzrə müəyyən olunmuş tədbirlər);
Gürcüstan) üzümçülük və şərabçılıq sahəsində sığorta və lizinq xidmətlərinə dövlət dəstəyi mexanizmlərinin mövcud olması və s.
Şərabçılıq sahəsi üçün sığorta və lizinq xidmətləri ilə bağlı dövlət dəstəyi mexanimlərinin təkmilləşdirilməməsi;
Son dövrlərdə artan ekoloji risklər;
Fermerlərin üzümçülük sahəsinə xas olan aqrotexniki qulluğun bütün mərhələlərinin yerinə yetirməməsi;
Sığorta və lizinq xidmətlərinin üzümçülük və şərabçılıqla məşğul olan sahibkarların xərclərinə təsir etməsi;
Kredit qaydalarının sərtləşməsi (kreditlərin qaytarılmasında yaranan çətinlik səbəbilə və s.)
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASINDA ÜZÜMÇÜLÜK VƏ ŞƏRABÇILIQ SAHƏSİNDƏ SIĞORTA VƏ LİZİNQ XİDMƏTLƏRİNİN İNKİŞAFI İSTİQAMƏTLƏRİ VƏ SİYASƏTƏ DAİR TÖVSİYƏLƏR
Aparılan araşdırmalar göstərir ki, mövcud vəziyyət və mütərəqqi beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla Azərbaycanda kənd təsərrüfatı kreditlərinin zəmanəti (sığortalanması) sisteminin təkmilləşdirilməsi istiqamətində aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədəuyğun olardı: Kənd təsərrüfatında sığorta mexanizmlərinin inkişaf etdirilməsində qabaqcıl dünya təcrübəsinə istinad edilməsi ən vacib məsələlərdəndir. Aqrar sektorda sığorta mexanizmlərinin inkişafı bu sahənin kreditləşmə imkanlarını genişləndirəcəyi kimi, bu kreditlər üçün daha asan şəkildə zəmanətlərin təmin edilməsinə yol açacaqdır. Çünki sığorta mexanizmlərinin inkişaf etdirilməsi aqrar sektorda risklərin sığortalanması mənasına gəlir. Nəticədə, həm bank sektorunun, həm də özəl sığorta şirkətlərinin portfelində aqrar sahənin xüsusi çəkisi yüksələcəkdir. Kənd təsərrüfatı sektorunda risklərin yüksəkliyini nəzərə alaraq, hökumətin təşəbbüsü ilə ölkədə Kənd Təsərrüfatı Sığortası Fondunun (bundan sonra Fond) yaradılmasına ehtiyac var. Bu zaman müvafiq istiqamətdə digər ölkələrin (İspaniya, Türkiyə və s.) uğurlu təcrübələrinə istinad edilə bilər. Bununla yanaşı, Kənd Təsərrüfatı Kreditlərinin Zəmanəti Fondunun yaradılması da məqsədəuyğun olardı. Qeyd edək ki, bu məqsədlə Azərbaycanda ayrıca qanunun qəbul edilməsi zərurəti yoxdur. Bu istiqamətdə, 4 iyun 1999-cu il tarixli “Kiçik sahibkarlığa dövlət köməyi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun “Kiçik sahibkarlığa dövlət maliyyə yardımı” adlanan 8- ci maddəsinin 2-ci bəndinə istinad edilə bilər. Həmin bənddə göstərilir ki, “Kiçik sahibkarlığa dövlət maliyyə yardımı məqsədli proqramlar çərçivəsində güzəştli kreditlər, subsidiyalar, kompensasiyalar, qrantlar, kreditlərə təminatlar verilməsi, lizinqin təşkili, sahibkarlara xidmət göstərən maliyyə-kredit qurumlarına stimullaşdırıcı tədbirlərin tətbiqi formasında həyata keçirilir”. “Kiçik sahibkarlığa dövlət köməyi haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə 4 avqust 1999-cu il tarixli Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı ilə isə Nazirlər Kabinetinə tapşırılmışdır ki, “Kiçik sahibkarlıq subyektlərinin maliyyə qaynaqlarından istifadə imkanlarını genişləndirmək məqsədilə kredit təminatı fonduna dair təkliflərini hazırlayıb Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə təqdim etsin”. Son nəticədə ölkədə kiçik sahibkarlığın güzəştli kreditlərlə təminatı mexanizmi formalaşdırılmışdır. Bu sistemin tətbiqi əhəmiyyətli olsa da, bəhs edilən Qanunda “Kreditlərə təminat verilməsi” ilə bağlı öz əksini tapan müddəa hələ ki həyata keçirilməmişdir. Bütün bunlar nəzərə alınaraq, yuxarıdakı Qanuna istinad etməklə növbəti Prezident fərmanı ilə ölkədə Kənd Təsərrüfatı Kreditlərinin Zəmanəti (və ya Təminatı) Fondunun yaradılması daha məqsədəuyğundur. Eynilə Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu kimi həmin qurumun regional bölmələrinin formalaşdırılmasına ehtiyac olmayacaq. Risk qiymətləndirilməsi banklar tərəfindən aparılacaq, sadəcə zərurət olduğu təqdirdə (yəni, kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçısının kredit almaq üçün bank təqdim etdiyi zəmanət yetərli olmadığı halda) Kənd Təsərrüfatı Kreditlərinin Zəmanəti (və ya Təminatı) Fonduna müraciət ediləcək. Öz növbəsində Fond daxilində zəmanətlərlə bağlı risklər üzrə xüsusi müşahidə bölməsi fəaliyyət göstərəcək. Eyni zamanda müasir texnoloji imkanlardan istifadə etməklə təkmil elektron informasiya bazasının qurulmasına ehtiyac olacaq. Kənd Təsərrüfatı Sığortası Fondun fəaliyyət istiqamətlərinə aşağıdakılar aid edilə bilər:
- bağlanmış sığorta müqavilələrinin ucotunun aparılması; -
edilməsi; -
qəbul edilmiş risklərin daxili və ya xarici təkrarsığortacılara təkrarsığortaya verilməsi və bu məqsədlə müvafiq danışıqların aparılması; -
edilməsi və bununla bağlı müvafiq işlərin aparılması; -
qəbul olunmuş qərarların vaxtında icra edilməsi; -
bu növ sığortanın aparılması işi üzrə statistikanın aparılması; -
fonda daxitl olmuş vəsaitlərin qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada investisiya edilməsinin təşkili; -
məlumatlandırmaq məqsədilə əhali arasında reklam və təbliğat işlərini aparılması və s.
Fondun sərmayəçilərinin əməkdaşlıq əsasında formalaşdırılması. Fondun sərmayəçiləri arasında özəl sektorun və beynəlxalq fondların da dövlətlə birgə yer almasına nail olunması məqsədəuyğun hesab olunur. Xüsusilə bankların bu sistemdə iştirakı risklərin düzgün qiymətləndirilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Hətta, özəl sığorta şirkətləri də təklif edilən mexanizmə daxil edilə bilər. Əlaqədar beynəlxalq fondların sistemə cəlb edilməsi isə həm kapital imkanlarının genişlənməsinə, həm də beynəlxalq təcrübənin gəlməsinə imkan yaradacaqdır. Belə olan təqdirdə, maraqlı tərəflər arasında əməkdaşlıq dövət-özəl sektor əməkdaşlığı prinsiplərinə və mexanizmlərinə əsaslana bilər. Fondun maliyyələşmə mənbələri. Fondun maliyyələşmə mənbələri kimi aşağıdakılar nəzərdə tutula bilər: -
alınaraq fonda ödənilən sığorta haqları; -
bağlanılmış sığorta müqavilələri üzrə hesablanmış sığorta haqlarında Dövlətin payı; -
daxil olmuş sığorta haqlarının investisiyasından əldə olunan gəlirlər; -
bağlanılmış təkrarsığorta müqaviləsinə görə alınan komisyon mukafatları; -
zərurət yaranacağı halda alınan kreditlər; -
büdcə vəsaiti hesabına daxil olan əlavə pul vəsaitləri və s. Fondun xərcləri. Fondun xərclərinə aşağıdakılar aid edilə bilər: -
-
bağlanılmış sığorta müqavilələri üzrə sığortacılara verilən komisyon mukafatlar; -
bağlanmış təkrarsığorta müqavilələrinə görə ödəniləcək təkrarsığorta haqqları; -
zərərlərin müəyyən olunması məqsədilə cəkilən xərclər; -
alınmış kreditlər üzrə əsas borc və faiz məbləğlərinin ödənilməsi; -
fondun idarə olunması məqsədilə cəkilən xərclər; -
reklam və təbliğat işlərinin aparılması xərcləri; -
qanunvericiliklə müəyyən olunmuş digər ödəmələr və s. Fondun fəaliyyətinə nəzarət. Fondun fəaliyyətinə mütamadi nəzarət və dəstək üçün Himayədarlar Şurasının formalaşdırılması məqsədəuyğun saylır. Bu Şuranın tərkibi Kənd Təsərrüfatı, Maliyyə və İqtisadi İnkişaf nazirliklərinin nümayəndələrindən və Sığorta təşkilatlarının, Kredit təşkilatlarının və Kənd təsərrüfatı istehsalçılarının maraqlarını təmsil edən şəxslərdən formalaşdırıla bilər. Riskin dəqiq mexanizm əsasında bölüşdürülməsi. Fond təsis edilərkən riskin bölüşdürülməsi ilə bağlı dəqiq mexanizm hazırlanmalıdır. Bu istiqamətdə də dünya təcrübəsinə geniş istinad edilə bilər. Fondun sərmayəsinin formalaşmasında bankların (xüsusilə, özəl bankların) geniş iştirakı təmin ediləcəyi halda, prioritet istiqamətlər üzrə zəmanətin maksimum
limitini 95-100 faizə qədər artırmaq mümkündür. Əks təqdirdə isə, zəmanət üçün maksimum limiti 50-75 faiz arasında müəyyənləşdirmək məqsədəuyğundur. Fondun fəaliyyətinin hər növ vergidən azad edilməsi. Fondun fəaliyyətinin, TARSIM (Türkiyə) nümunəsində olduğu kimi hər növ vergidən azad edilməsi son nəticədə, zəmanət xərclərinin aşağı olmasına və bu məqsədlə ayrılan vəsaitlərin daha effektiv istifadəsinə gətirib çıxara bilər. Hədəf qrupların müəyyənləşdirilməsi. Azərbaycanda kənd təsərrüfatı istehsalçıları kənd təsərrüfatı müəssisələri, fərdi sahibkarlar, ailə kəndli və ev təsərrüfatları şəklində üç qrupa ayrılır. Aydındır ki, Fond öz fəaliyyətini səmərəli şəkildə qurmaq məqsədilə, eyni zamanda sağlam qeydiyyatın aparılması və risk təhlilləri baxımından ilk iki qrup (kənd təsərrüfatı müəssisələri və fərdi sahibkarlar) üçün kredit zəmanəti təqdim etməlidir. Bu zaman isə kiçıx müəssisələrə və fərdi sahibkarlara hədəflənmə məqsədəuyğun saylır. Prioritet istiqamətlərin müəyyənləşdirilməsi. Fondun resurslarının məhdud olacağını nəzərə alaraq, bu resurslardan səmərəli istifadə məqsədilə prioritetləşdirmə aparılması və bunun elan edilməsi faydalı olar. Bu zaman ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının istehsalına, məqsədli dövlət proqramlarında nəzərdə tutulmuş sahələrdə rəqabət qabiliyyətli və ixrac yönümlü məhsul istehsalına, regionlarda həyata keçirilən infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsinə (müasir tipli suvarma sistemlərinin, meyvə və tərəvəz məhsullarının saxlanılması üçün soyuducu anbar komplekslərinin, istixanaların və s. yaradılmasına), intensiv heyvandarlıq (damazlıq və südlük istiqamətli cins heyvandarlıq), quşçuluq, bağçılıq (o cümlədən tingçilik) və toxumçuluq təsərrüfatlarının, arıçılığın inkişaf etdirilməsinə və s. üstünlük verilə bilər. Üzümçülük və şərabçılıq sahəsində aşağıdakı nəticə və tövsiyyələr irəli sürülür: -
inkişafı ilə bağlı tədbirlərin üzrə müvafiq dövlət qurumları arasında səlahiyyətlərin dəqiqləşdirilməsi və onların işinin əlaqələndirilməsinin gücləndirilməsi; -
lizinq xidmətləri və bu xidmətlərdə dövlət dəstəyi ilə bağlı konkret mexanizmlərin əlavə edilməsi; -
gücləndirilməsi; -
Üzümçülük və şərabçılıq sahəsi üçün sığorta və lizinq xidmətlərinə dövlət dəstəyi mexanizmlərinin konkretləşdirilməsi. Üzümçülük və şərabçılıq sahəsində sığorta və lizinq xidmətlərinin hüquqi əsasları üzrə araşdırmalar üzrə müəyyən olunmuş nəticələr əsasında aşağıdakı tədbirlər tövsiyyə olunur: -
təsərrüfatında sığortanın stimullaşdırılması” haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunun təkmilləşdirilərək kənd təsərrüfatının ayrı-ayrı sahələri üzrə, o cümlədən üzümçülüklə bağlı müddəaların müəyyən olunması; -
Qanunvericilik üzrə xırda pay torpaq sahiblərinin birləşməsinin stimullaşdırılması məqsədilə kooperativlər üçün sığorta və lizinq xidmətlərinə dövlət dəstəyi sahəsində xüsusi güzəştlərin nəzərə alınması; Tədqiqatın nəticələrinə görə ölkədə lizinqin inkişafı üçün aşağıdakı kimi siyasət tədbirlərinin həyata keçirilməsini məqsədəytğun hesab olunur: -
Lizinq haqqında yeni qanunun hazırlanması və qəbulu. Bu zaman mütərəqqi dünya təcrübəsinə əsaslanmaq; -
dəstək mexanizmləri yaradılması; -
Lizinq münasibətlərinə nəzarət edən xüsusi tənzimləyici orqan yaradılması; -
Operativ lizinqin inkişafının dəstəklənməsi;
- Mühasibat uçotu sisteminin Mülki Məcəlləyə uyğunlaşdırılılması; -
-
Regionlarda lizinqin inkişafına kömək məqsədilə dövlət proqramları hazırlamaq (Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış “İnkişaf konsepsiyası”nda lizinqin inkişafına toxunulması bu xidmətin regionlarda inkişaf etməsi üçün dövlət proqramlarının işlənib hazırlanması və tətbiqinə imkan yaradır.); -
Lizinq bazarının inkişafı üçün lizinq ödəmələri zamanı sürətləndirilmiş amortizasiyanın tətbiq olunmasını yenidən bərpa etmək; -
mln AZN) 50 milyon manatadək artırılması bank sektorunda boşluqlar yaradacaqdır ki, bu boşluqdan istifadə edərək lizinq şirkətləri yaratmaq (hərçənd ki, hazırda lizinq şirkətləri üçün minimum nizamnamə kapitalı da tələb olunmur); -
ƏDV ilə bağlı çətinliyi aradan qaldırmaq üçün Vergi qanunvericiliyində də düzəlişlər etmək;
-
Xaricdən gətirilən nadir və bahalı lizinq obyektlərini qismən və ya tamamilə gömrük rüsumlarından azad etmək; -
Lizinq şirkətlərinin marketinq və menecment departamentlərinin işlərini gücləndirmək; -
-
Lizinq şikətlərində müştərilərə elektron xidmətlər göstərmək; -
Lizinq şirkətlərinin xarici bazarlarda fəaliyyəti üçün müxtəlif kanallara çıxışda dövlət tərəfindən dəstək vermək; -
Bu sahədə assosiyasiyalar və ya ittifaqlar yaratmaq; -
Lizinq Fondu yaratmaq (maliyyələşdirmə mənbələri ilə bağlı çətinliyi aradan qaldıra bilər); -
-
Tənzimləmə məqsədilə lizinq şirkətləri üçün minimum nizamnamə kapitalını müəyyən etmək; -
Lizinq birjası yaratmaq (bu, imkan verəcək ki, lizinq şirkəti və lizinq alan haqqında tam informasiya əks olunsun elektron baza əsasında və lizinq bazarının bu şəkildə tam təsvir olunması onun digər fondlarla müqayisəsinə də imkan yaradacaqdır); -
Sahibkarların maariflənməsi məqsədilə lizinq mözusunda təlimlər təşkil etmək və s.
1.
Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi 2.
Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi 3.
Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyi, www.maliyye.gov.az 4.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi, www.azstat.org 5.
Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı, www.cbar.az 6.
Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi, Normativ Hüquqi Aktların elektron məlumat bazası, www.e-qanun.az 7. Azərbaycanda sığorta sistemi:iqtisadi və sosial proseslərə multiplikator təsiri kimi. Bakı: Qanun Nəşriyyatı, 2011 8.
A.Ü.H.F , Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları Dergisi 1999 9.
Ahmet Erol, Finansal Kiralama,Türmob Sirküler rapor 79, Ankara, 1999 10.
Prof.Dr. Recep Pekdemir, Finansal Kiralama İşlemlerinde Değerleme ve Raporlama, Sirküler Rapor 2003-12, Ankara, 2003 11.
M. Cengiz Ünlü,Şirketlerin Kuruluşu ve Tasfiye işlemleri Rehberi,Adalet Yayınevi,Ankara,1997 12.
13.
Erkut Onursal, Dış Ticaret İşlemleri ve Uygulama, Orta Anadolu İhracatçı Birlikleri Yayını, Ankara, 1996 14.
FİNANSMAN YÖNTEMLERİNDEN FACTORİNG , Stj. Av. ÇİLEM SAKLAVCI , Makale 15.
Kitap Ticaret A.Ş, 1991 16.
-Mehmet Hoç, Bütün yönleriyle Finansal Kiralama, Alfa Basım Dağıtım, İstanbul, Nisan 1999 17. -Prof.Dr. Selahattin Tuncer, Türkiye’de Sermaye Piyasası, Teori-Uygulama, Okan Yayıncılık Dağıtımcılık, İstanbul, 1985 18.
Bax: Swiss Re: “Islamic Insurance Revisited” September, 2011. S.14. 19.
Preview. www.islamic-insurace.com 20.
Pricewaterhouse Coopers “Takaful: Growth opportunities in a dynamic market Insurance” 2008, S. 3. 21.
Muhəmməd Saleh əl-Munəccid “Ailə tərbiyəsinə dair 40 nəsihət” Bakı 2005, s. 26. 22.
təhqiqatı _ Əlixan Musayevin tərcüməsi, Bakı 2005, s. 436. 23.
Muheymin İqbal “General Takaful Practice: Technical Approarch to Eliminate Gharar (uncertainty), Maisir (gambling), and Riba’ (usury)” (“Ümumi təkaful təcrübəsi: qarar, meysir və ribanin aradan qaldırılmasına texniki yanaşma”), Cakarta 2005, s.16 24.
“Routledge Curson” mətbəəsində 230 səhifədə çap edilib İSBN 0-415-31105-5, s. xi. 25.
"Səhih Muslim", 1513 26.
27.
“RİSK” jurnalı, 2012-ci il №1(3), s. 36-39 28.
"Dəvət" juranli, May 2013 / №5 (22), s. 32-35 29.
http://www.euro-leasing.eu/home 30.
http://www.leaseurope.org/ 31.
http://banker.az/aze/ 32.
Yüklə 2,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|