AZƏrbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet



Yüklə 1,45 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə1/4
tarix14.01.2017
ölçüsü1,45 Mb.
#5637
  1   2   3   4

AZƏRBAYCAN RESPUBL KASI  

TƏHS L NAZ RL Y  

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT  QT SAD UN VERS TET  

 

 



 

 

 



 

 

Ə



MƏY N  

MÜHAF ZƏS  

 

(Dərs vəsaiti) 

 

 

Ə



mək fəaliyyətinin təhlükəsizliyində  

elektrik cərəyanı ilə zədələnmələrdən  

müdafiə vasitələri və mühafizə üsulları 

 

Azərbaycan  Respublikası  təhsil  nazirinin 



06.02.2009-cu  il  tarixli  140  saylı  əmri  ilə 

dərs vəsaiti kimi təsdiq edilmişdir.  



 

 

 

 

 

 

Bakı - 2009 

 

2



 

Tərtib etdilər:

 

t.e.n., dosent Həsənov M.M. 



 

t.e.n., b/m.  smayılzadə M. 

b/m. Cəfərov E.N. 

 

Rəyçilər: 

profesor V.Hüseynov 

dosent T.Əsədov 



 

 

 

 

Ə

məyin  mühafizəsi. Dərs vəsaiti.  



Bakı: “ qtisad Universiteti” nəşriyyatı, 2009 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

© Həsənov M.M., 



     smayılzadə M.H., 

    Cəfərov E.N., 2009 

© “ qtisad Universiteti”, 2009 



 

3

G R Ş 



 

 

Bu  dərs  vəsaiti,  ümumilikdə,  elektriklə  əlaqədar  təh-



lükəsizlik texnikasının əsas məsələlərini işıqlandırır. 

 

Məlumdur  ki,  elektrikdən  sənayedə,  kənd  təsərrüfa-



tında,  nəqliyyatda  və  məişətdə  geniş  istifadə  olunur.  O  cüm-

lədən,  texnoloji  maşınlara,  avadanlıqlara,  cihazlara,  xətlərlə 

əlaqədar  minlərlə  insan  məşğul  olur.  Ona  g

örə  də,  bu  in-

sanların  elektrik  cərəyanı  ilə  zədələnməsinin  qarşısının  alın-

ması ciddi bir problem kimi qarşıda durur. 

 

Qoyulmuş  məsələdən  qaynaqlanaraq,  dərs  vəsaitində 



ilk  olaraq  elektrik  enerjisinin  insan  orqanizminə  təsiri  və 

elektrik cərəyanından mühafizə tədbirləri, daha sonra elektrik 

avadanlıqlarının  istismarının  təhlükəsizliyinin  təşkili  məsə-

lələri,  zədələnmiş  adama  ilk    tibbi  yardım  göstərilməsi  məsə-

lələri aydın və sadə şəkildə izah olunur. 

 

Dərs vəsaitinin əsas məqsədi tələbələrə elektrik təhlükə-



sizliyinin mürəkkəb  məsələlərini daha yaxşı başa düşməyə kö-

mək göstərmək, elektrik  cərəyanından mühafizə  vasitələrinin 

quruluşu  və  iş  prinsipi    ilə  onları    yaxından    tanış  etməkdən 

ibarətdir.  Bundan  başqa,  dərs  vəsaitində  insanların  elektrik 

cərəyanı  ilə  zədələnmələrinin  qarşısının  alınması  yolları  və 

mühafizə üsulları ətraflı şəkildə izah edilmişdir. 

 

Beləliklə,  dərs  vəsaiti  əmək  fəaliyyətinin  təhlükəsizliyi 



baxımından  elektrik  zədələrinin  azalması  istiqamətində 

yardımçı ola bilər. 

 

 

 



 

 

 



 

 

4



Elektrik cərəyanının insan  

orqanizminə təsiri 

 

 

nsanın  elektrik  cərəyanı  ilə  zədələnməsinin  dörd 



xüsusiyyəti vardır: 

 

Birinci xüsusiyyət –elektrik cərəyanı ilə zədələnmə təh-



lükəsi  yaradan  xarici  əlamətlər  yoxdur.  nsan  elektrik 

cərəyanı  ilə  zədələnmə  təhlükəsinin  mümkünlüyünü  görmür, 

eşitmir,  iyləyə  bilmir,  yaxud  nədənsə  vaxtından  əvvəl  aşkar 

edə bilmir. 

 

kinci xüsusiyyət – elektrikdən insanın zədə almağının 



ağırlığıdır. Bu zaman əmək qabiliyyətinin itirilməsi, bir qayda 

olaraq, uzun müddətli olur; hətta ölümlə nəticələnə bilər. 

 

Üçüncü xüsusiyyət- ondan ibarətdir ki, sənaye tezlikdə 



10-25  mA  qiymətində  cərəyan  insan  əzələlərinin  intensiv 

qıcolmasına  səbəb  ola  bilər,  bunun  nəticəsində  cərəyanapa-

ran  hissələrə  insanın  “yapışması”  hadisəsi  baş  verir.  Bu  za-

man  insan  elektrik  cərəyanının  təsirindən  özü  xilas  ola 

bilməz.  

 

Dördüncü  xüsusiyyət  –elektrik  cərəyanının  təsiri  nə-



ticəsində mexaniki zədə almaq olar. 

 

Ümumiyyətlə,  canlı  orqanizmdən  keçən  elektrik  cərə-



yanı  orqanizmə  texniki,  elektrofiziki  və  bioloji  təsir  göstərir. 

Texniki  təsir özünü bədəndə yanıqların, isinmənin əmələ gəl-

məsində və qan damarlarının zədələnməsində, ürəyin, beynin 

və başqa orqanların həddindən artıq qızmasında büruzə verir 

ki,  bunlar  da  həmin  orqanlarda  funksional  pozuntuluqlara 

səbəb olur. 

Електроликтик  тясир  юзцнц  цзвц  майенин,  о  ъцмлядян 

ганын  парчаланмасында  эюстярир,  бу  да  онун  тяркибинин, 

щабеля,  бцтювлцкдя  тохуманын  хейли  дяряъядя  позулмасына 

сябяб олур.  

Биоложи  тясир  юзцнц  башлыъа  олараг,  нормал  фяалиййят 

эюстярян организмя хас олан вя онун щяйати функсийалары иля 

сых баьлы дахили биоелектрик просеслярин позулмасында эюстярир.  


 

5

Мисал  цчцн,  хариъи  ъяряйан  организмин  биоъяряйанлары 



иля гаршылыглы тясирдя олараг, онларын тохумайа тясиринин нормал 

характерини позар вя язялялярин гейри-иради йыьылмасына сябяб 

ола  биляр.  Електрик  ъяряйаны  иля  зядялянмянин  ясас  нювляри: 

електрик  травмалары,  електрик  зярбяляри  вя  електрик  шокудур. 

Електрик травмасы тохумаларын вя органларын електрик ъяряйаны 

иля йерли зядялянмясидир башга ъцр десяк йаныгларын, електрик 

нишаняляринин,  електрик  гювсцнцн  тясири  иля  эюзцн  зядялян-

мяси, инсан дярисинин електрометаллашмасыдыр.  

Електрик йаныьы бядянин сятщинин вя йа дахили органларын 

електрик  гювсцнцн  вя  йахуд  инсанын  бядяниндян  кечян 

бюйцк ъяряйанларын тясири иля зядялянмясидир.  

Йаныглар ики нюв олур: ъяряйан йаныьы вя гювс йаныьы. 

Ъяряйан  йаныьы  ъяряйанапаран  щиссяляря  тохунмаг 

нятиъясиндя  ъяряйанын  билаваситя  инсан  бядяниндян  кеч-

мясиндян баш верир. Ъяряйан йаныьы електрик енержисинин истилик 

енержисиня  чеврилмясинин  нятиъясидир,  бир  гайда  олараг  бу 

дяринин  йанмасыдыр,  чцнки  инсанын  дярисинин  електрик  мцга-

вимяти бядянин башга тохумаларынын мцгавимятиня нисбятян 

дяфялярля бюйцкдцр.  

Ъяряйан йаныглары нисбятян кичик эярэинликли (ян чоху 1-

2  кв)  електрик  гурьулары  иля  ишляйяркян  баш  верир  вя  яксяр 

щалларда Ы вя ЫЫ дяряъяли йаныглар олур; бязян ися аьыр йаныг-

ларда баш верир.  

Даща  йцксяк  эярэинликлярдя  ъяряйанапаран  щисся  иля 

инсанын  бядяни  арасында  йахуд  ъяряйанапаран  щиссяляр 

арасында електрик гювсц ямяля эялир ки, бу да гювс йаныьынын 

баш вермясиня сябяб олур. Гювс йаныьы йцксяк (3500

0

С-дян 



йухары)  температур  вя  бюйцк  енержийя  малик  електрик  гювсц-

нцн  бядяня  тясириндян  ямяля  эялир.  Беля  йаныг  аьыр  харак-

тердя ЫЫЫ вя йа ЫВ дяряъяли олур. Ъяряйан йаныглары дюрд дяря-

ъяйя айрылыр:  

Ы - дяряъяли йаныглар - дяринин гызармасы иля, ЫЫ - дяряъяли 

йаныглар - сулугларын ямяля эялмяси иля, ЫЫЫ - дяряъяли йаныглар 

-  дяриалты  бирляшдириъи  тохуманын  кюмцрляшмяси  иля,  ЫВ  - 

 

6



дяряъяли  йаныглар  -  ися  дяриалты  бирляшдириъи  тохуманын,  язя-

лялярин,  дамарларын,  ясяблярин  сцмцклярин  кюмцрляшмяси  иля 

характеризя олунур.  

Електрик ъяряйаны иля зядялянмиш адамын йаныьын дяря-

ъясиндян чох, бядянин йанмыш сятщинин сащясиндян асылыдыр.  

Електрик ъяряйаны иля зядяляняркян баш верян механики 

зядяляр  адамын  бядяниндян  кечян  ъяряйанын  тясири  иля 

язялялярин кяскин гейри-иради гыъолмадан йыьылмасы нятиъясин-

дя баш верир, нятиъядя дяри, ган дамарлары вя ясяб тохумасы 

гырыла  биляр,  щабеля  ойнагларын  чыхмасы  вя  щятта  сцмцклярин 

сынмасы мцмкцндцр.  

Електрик зярбяси ися организмин тохумаларынын онлардан 

кечян електрик ъяряйаны иля тясирлянмясидир, бу ися инсан язя-

ляляринин  гейри  иради  гыъолма  йыьылмалары  иля  мцшайият  олунур. 

Бу  щадисялярин  организмя  мянфи  тясиринин  дяряъяси  мцхтялиф 

ола  биляр.  Електрик  зярбяси  щяйат  цчцн  зярури  органларын  - 

аьъийяр  вя  цряйин  фяалиййятинин  позулмасына  щятта  тамамиля 

дайанмасына,  демяли  организмин  щям  дя  юлмясиня  сябяб 

ола  биляр.  Бу  щалда  адам  хариъи  йерли  зядяляр,  йяни  електрик 

травмасы алмайада биляр.  

Зядялянмянин  нятиъясиндян  асылы  олараг  електрик  зяр-

бяляри  шярти  олараг  дюрд  дяряъяйя  бюлцнцр,  бу  дяряъялярин 

щяр бири мцяййян тязащцр формасы иля характеризя олунур.  

Ы-Щушу итирмядян, гыъолмадан язялялярин йыьылмасы. 

ЫЫ-Щушу  итирмядян,  лакин  няфяс  алма  вя  цряк ишлямякля 

гыъолмадан язялялярин йыьылмасы.  

ЫЫЫ-Щушун  итирилмяси,  няфясалма  вя  йахуд  цряк  фяалий-

йятинин позулмасы.  

ЫВ-Клиник  юлцм,  йяни  няфясалма  вя  ган  дювраны 

кясилмишдир.  

Яксяр щалларда клиники юлцм 4-5 дягигя, тясадцфи сябяб-

дян  хцсуси  щалда  електрик  ъяряйанындан  саьлам  адамын 

юлцмцндя клиники юлцм 7-8 дягигя чякир.  

Цмумиййятля  електрик  ъяряйанындан  юлцмцн  сябябляри 

цряйин ишинин дайанмасы, няфясалманын кясилмяси вя електрик 


 

7

шоку  ола  биляр.  Електрик  ъяряйанынын  20-25  мА  гиймятиндя 



адам няфяс алмагда чятинлик чякир, бу ися ъяряйан артдыгъа 

даща  да  эцълянир.  Беля  ъяряйанын  тясири  бир  нечя  дягигя 

давам етдикдя боьулма башлайыр.  

Електрик шоку - електрик ъяряйаны иля эцълц гыъыгланаркян 

организмин  ясяб  системинин  юзцнямяхсус  реаксийасыдыр  бу 

заман  ган  дювранынын,  няфяс  алманын  позулмасы,  ган 

тязйигинин  йцксялмяси  баш  верир.  Електрик  шокунун  ики  фазасы 

вардыр.  1-ъи  тясирлянмя  фазасы,  2-ъи  ясяб  системинин  тормоз-

ланмасы  вя  зяифлянмяси.  2-ъи  фазада  инсанын  нябзи  артыр, 

няфясалма  зяифляйир,  рущ  дцшэцнлцйц  вя  щушу  сахланылмагла 

инсанда  ятраф  мцщитя  гаршы  там  лагейдлик  щалы  йараныр.  Шок 

щалы бир суткайа гядяр давам едя биляр сонра организм юлцр.  

 

 

8



Инсан бядянинин електрик мцгавимяти 

 

Инсан  бядяни  електрик  ъяряйаны  кечириъисидир.  Бядянин 



мцхтялиф  тохумалары  ъяряйаны  мцхтялиф  ъцр  кечирир:  електрик 

ъяряйанына ян бюйцк мцгавимяти хцсуси щяъми мцгавимяти 

3÷20  мин  Ом-мя  чата  билян  инсан  дярисидир,  язяля  вя  пий 

тохумалары,  онурьа  вя  баш  бейин,  щабеля  ганын  хцсуси 

мцгавимяти дяринин мцгавимятиня нисбятян олдугъа кичикдир. 

Беля  щесаб  етмяк  олар  ки,  инсан  бядянин  ъяряйана 

мцгавимяти дяринин мцгавимяти иля тяйин едилир. Дяри ики ясас 

гатдан  ибарятдир:  хариъи  вя  дахили  гатдан.  Дяринин  хариъи  гаты 

юз  нювбясиндя  бир  нечя  гатдан  ибарятдир.  Ян  галын  цст  гат 

буйнуз гаты, онун алтындакы гат ися бой гаты адланыр. Буйнуз 

гаты  чирклянмямиш  вязиййятдя  олдугда  она  диелектрик  кими 

бахмаг  олар,  онун  хцсуси  мцгавимяти  дяринин  башга 

гатларынын  вя  организмин  дахили  тохумаларынын  мцгави-

мятиндян  1000  дяфя  бюйцкдцр.  Дахили  гатын  мцгавимяти  ися 

ъцзидир, бу мцгавимят буйнуз гатынын мцгавимятиндян гат-

гат  кичикдир.  Инсан  бядянинин  електрик  мцгавимяти  бядянин 

сятщинин  мцхтялиф  йерляриндя  ики  електрод  арасындан  кечян 

ъяряйана мцгавимятдир. Бу мцгавимят дяринин електродлара 

тохунан  ики  назик  тябягясинин,  яллярин  вя  бядянин  дахили 

мцгавимятляриндян  ибарятдир.  Инсан  бядянинин  хариъи  мцга-

вимяти  дяринин  електродлара  сюйкянмиш  ики  хариъи  гатынын 

мцгавимятиндян  ибарятдир.  Башга  сюзля,  хариъи  мцгавимят 

актив  мцгавимят  (р

ях

)  вя  тутум  мцгавимятиндян  (ъ



ят

)  иба-


рятдир. Ашаьыдакы схемдя эюстярилдийи кими:  

 

 



 

 

 



 

 

 



 

9

 



 

 

 



 

 

 



Şə

k 1 yoxdur 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

Sxem 1.  nsan bədəninin elektrik müqavimətləri 

 

a)

 



insan  bədəninin  elemеntlərinin  real  müqavimətləri:  1-  elektrod-

lar; 2- əllərin xarici (dırinin üct qatlarının) müqaviməti; r

əd

 -əllərin 



daxili müqaviməti;r

kd 


bədənin daxili müqaviməti  

b)

 



insan  bədəninin  elektrik  sxemi:  r

əx- 


əllərin  xarci  m

üqaviməti;  C

ə- 

 

əllərin  tutum  m



üqaviməti:  r

d

  -əllərin  və  bədənin  daxili  müqa-



vimətlərindən  ibarət  daxili  müqavimət;  U

b

  –insanın  bədəninə 



verilən gərginlik. 

 

Тутум  мцгавимятинин  ямяля  эялмяси  цчцн  електродла 

инсан  бядянинин  контакт  йериндя  (схем  1а)  бир  нюв  кон-

денсатор  йараныр,  онун  бир  кюйняйи  електрод,  икинъиси  дахили 

ъяряйан  кечирян  тохумалар,  диелектрик  ися  дяринин  хариъи  гаты 

олур.  


Инсан  бядянинин  дахили  мцгавимяти  ися  дяринин  дахили 

гатларынын  вя  бядянин  дахили  тохумаларынын  мцгавимяти  олуб, 

актив  мцгавимят  щесаб  олунур  бу,  бядянин  узунлуьундан 

 

10



вя ениня кясийинин сащясиндян асылыдыр, ъяряйанын тезлийиндян 

ися асылы дейилдир.  

Инсан  бядянинин  мицгавимятинин  гиймяти  дяринин  буй-

нуз  гатынын  вязиййятиндян,  онун  сятщиндя  рцтцбят  вя  чиркин 

олуб-олмамасындан,  щабеля  електродларын  йериндян,  ъяря-

йанын тезлийиндян вя ъяряйанын кечдийи мцддятдян асылыдыр.  

Буйнуз  гатынын  зядялянмяси  (йара,  сыйрынты,  чапыг  вя 

башга  микротравмаларын  олмасы),  щабеля  дяринин  нямлийи, 

тярлямяси  вя  чирклянмяси  инсанын  бядянинин  мцгавимятини 

азалдыр  ки,  бу  да  онун  електрик  ъяряйаны  иля  зядялянмяси 

тящлцкясини артырыр.  

Дяринин  мцхтялиф  маддялярля,  хцсусян  електрик  ъяря-

йаныны  йахшы  кечирян  маддялярля  (метал  вя  йа  кюмцр  тозу 

кюзцрмиш  метал  гырынтылары  вя  с.)  чирклянмяси  онун  мцга-

вимятини азалдыр.  

Бядянин мцхтялиф йерляриндя буйнуз гатынын галынлыьы вя 

тяр  вязляринин  пайланмасы  мцхтялифдир,  буна  эюря  мцга-

вимятляри дя мцхтялифдир.  

Ъяряйанын тязлийинин артмасы иля инсанын бядянинин мц-

гавимяти дцшцр. Бу онунла изащ олунур ки, инсанын бядянинин 

мцгавимятиня  електрик  тутуму  дахилдир,  бунун  мцгавимятин 

ися тезлийин артмасы иля кичилир.  

Ъяряйанын  тезлийи  бядянин  мцгавимятиня  кичик  эяр-эин-

ликлярдя вя инсан бядянинин ъяряйанапаран щиссялярля тямас-

да  олдуьу  сащялярин  кичик  гиймятляриндя  тясир  эюстярир. 

Ъяряйан шиддятинин гиймяти вя онун кечдийи мцддят артдыгъа 

бядянин мцгавимяти дцшцр, чцнки бу щалда дяри наищяляринин 

гызмасы  эцълянир,  нятиъядя  ися  дамарлар  эенишлянир  вя 

демяли, щямин йерин ганла тяъщизи эцълянир вя тярлямя артыр.  

Эярэинлийин артмасы иля дяринин мцгавимяти он дяфялярля 

азалыр,  демяли,  щям  дя  бцтювлцкдя  инсанын  бядянинин  мц-

гавимяти  азалыр:  бядянин  мцгавимяти  азалараг  дахили  тоху-

маларын мцгавимятиня йяни юзцнцн ян кичик гиймятиня (300-

500 Ом) чатыр. Буну дяри гатынын 50÷200 В эярэинликдя баш 

верян електрик дешилмяси иля изащ етмяк олар.  


 

11

Инсанын  бядянинин  мцхтялиф  йерляринин  мцгавимяти  ейни 



дейилдир.  Бу,  дяринин  буйнуз  гатынын  галынлыьынын  мцхтялиф 

олмасы,  бядянин  сятщиндя  тяр  вязляринин  гейри  бярабяр  пай-

ланмасы  вя  дяри  дамарларынын  ганла  ейни  дяряъядя  долма-

масы  иля  изащ  олунур.  Буна  эюря  бядянин  мцгавимятинин 

гиймяти електродларын бядяндяки йериндян асылыдыр. Инсанын бя-

дянинин мцгавимяти практики щесабламаларда 1000 Ом-а бя-

рабяр эютцрцлцр. Реал шяраитдя инсанын бядянинин мцгавимяти 

сабит кямиййят дейил вя бир сыра амиллярдян асылыдыр.  

 

Инсанын електрик ъяряйаны иля зядялянмясиня 



 тясир эюстярян ясас амилляр 

 

Инсанын  електрик  ъяряйаны  иля  зядялянмясиня  тясир  эюс-



тярян  ясас  амилляр  бунлардыр:  бядяндян  кечян  ъяряйанын 

гиймяти,  ъяряйанын  нювц,  тезлийи,  йолу,  онун  тясир  етмя 

мцддяти, ятраф мцщит (щаванын рцтцбяти вя температуру, ъяря-

йан  кечирян  тозун  олмасы).  Бунлардан  ян  ясасы  ъяряйанын 

инсан  бядяниндян  кечдийи  йол  вя  онун  тясир  мцддятидир. 

Ъяряйанын инсан бядяниня тясиретмя мцддяти ня гядяр кичик 

оларса онун тящлцкяси дя бир о гядяр аз олур.  

Кичик  эярэинликлярдя  (100  в-а  гядяр)  сабит  ъяряйан  50 

щс тезликли дяйишян ъяряйана нисбятян тяхминян 3-4 дяфя аз 

тящлцкясидир,  400÷500  в  эярэинликлярдя  онларын  тящлцкялилийи 

бири-бириня  йахын  олур,  даща  йцксяк  эярэинликлярдя  ися  сабит 

ъяряйан дяйишян ъяряйандан даща тящлцкялидир.  

Ъяряйанын  тезлийи  50  щс-я  гядяр  артдыгъа  зядялянмя 

тящлцкяси  бир  о  гядяр  артыр,  50  щс-дян  чох  артдыгда  ися  зя-

дялянмя  тящлцкяси  азалыр.  Йцксяк  тезликли  ъяряйанлар  йаныг 

ямяля эятирмяк тящлцкясини сахлайыр.  

Инсан  бядяниндя  ъяряйанын  ян  чох  кечдийи  йоллар 

ашаьыдакылардыр: 

Ял  

– ял 


Саь ял   – айаглар 

Сол ял   – айаглар  

 

12

Айаг   – айаг 



Баш  

– айаглар  

Баш  

– ялляр  



Инсанын  бядяниндя  бойуна  (ял-айаг,  баш-айаг)  кечян 

ъяряйан  ян  чох  тящлцкяли,  ениня  (ял-ял)  кечян  ъяряйан  аз 

тящлцкяли,  айаг-айаг  йолу  иля  кечян  ъяряйан  ися  даща  аз 

тящлцкяли щесаб олунур.  

Мцяййян  едилмишдир  ки,  там  саьлам  вя  физики  ъящятдян 

мющкям  адамлар  електрик  ъяряйанынын  зярбяляриня  хястя  вя 

зяиф адамлардан даща чох давамлыдырлар.  

Дяри-цряк-дамар системи, дахили органлары, аь чийяр ясяб 

хястяликляриня  вя  башга  хястяликляря  тутулмуш,  адамлар 

електрик  ъяряйанына  даща  щяссас  олур.  Буна  эюря  тящлцкя-

сизлик  техникасы  гайдаларында  електрик  гурьуларынын  истисма-

рында,  ишляйян  електрик  гурьуларына  хидмят  цчцн  щеййятин 

саьламлыьа эюря сечилмяси ясас эютцрцлцр.  

 

Ъяряйанла зядялянмянин ясас сябябляри 

 

Електрик  ъяряйаны  иля  зядялянмянин  ясас  сябябляри 



ашаьыдакылардыр:  

1.

  Эярэинлик  алтында  олан  ъяряйанапаран  щиссяляря 



тохунмаг.  

2.

  Изолйасийасынын  вя  йахуд  горуйуъу  гурулушларынын 



насазлыьы  цзцндян  эярэинлик  алтына  дцшмцш  електрик 

аваданлыьынын  ъяряйанапармайан,  лакин  ъяряйан 

кечирян щиссяляриня тохунмаг.  

3.

  Аддым эярэинлийи алтына дцшмяк. 



4.

  Електрик гурьуларынын техники истисмар гайдаларынын вя 

тящлцкясизлик техникасы гайдаларынын позулмасы. 

 

 



 

 


 

13

Електрик ъяряйаны иля зядялянмядян мцщафизя 



тядбирляри вя цсуллары 

 

Електрик  ъяряйаны  иля  зядялянмядян  ашаьыдакы  мцща-



физя цсуллары вардыр:  

-

  Кичик эярэинликлярин тядбиги; 



-

  Шябякялярин мцщафизя бюлэцсц; 

-

  Изолйасийайа нязарят; 



-

  Ъяряйанапаран  щиссяляря  тохунулмазлыьын  тямин 

едилмяси; 

-

  Мцщафизя йерлябирляшдирилмясинин тямини; 



-

  Мцщафизя сыфырланмасынын тямин едилмяси; 

 

Електрик ъяряйаны иля зядялянмянин гаршысыны  



алмаг цчцн тятбиг олунан мцщафизя васитяляри 

 

Бу  мцщафизя  васитяляриня  ашаьыдакы  ъищазлар  вя  тяр-



тибатлар дахилдир:  

-

  изоляедиъи ямялиййат штанглары; 



-

  ярийян  горуйуъуларла  ямялиййатлар  вахты  изоляедиъи 

кялбятинляр; 

-

  эярэинлик эюстяриъиляри; 



-

  изоляедиъи юлчц штанглары; 

-

  ъяряйан юлчян кялбятинляр; 



-

  изоляедиъи нярдиванлар; 

-

  изоляедиъи дястякляри олан тутуъулар вя алятляр; 



-

  резин диелектрик ялчякляр, айаггабылар, галошлар; 

-

  эяздирилян йерлябирляшдириъиляр.  



-

  Мцвяггяти  мцщафизя  чяпярляри,  хябярдаредиъи 

плакатлар; 

-

  Изоляедиъи галпаклар вя юртцкляр 



-

  Горуйуъу ейняк, брезент ялчякляр, ялейщгазлар, го-

руйуъу кямярляр, тящлцкясизлик канатлары.     

 Изоляедиъи  мцщафизя  васитяляри  адам  эярэинлик  алтында 

олан  електрик  аваданлыьынын  ъяряйанапаран  щиссяляриндян 

 

14



изоля  етмяк,  щабеля  адам  електрик  гурьуларынын  ъяряйан-

апаран  щиссяляриня  вя  йа  изолйасийасы  зядялянмиш  електрик 

аваданлыьынын  метал  эювдяляриня  тохунаркян  електрик  ъяря-

йаны иля зядялянмя тящлцкяси йарана билян щалларда ону издя 

етмяк цчцндцр.  

Изоляедиъи мцщафизя васитяляриня ашаьыдакылар аиддир:  

-

  бакелитдян,  чининдян,  аьаъдан  вя  йа  пластик  кцт-



лядян  щазырланмыш  изоляедиъи  вя  юлчц  штанглары,  мц-

вяггяти  эяздилирян  йерлябирляшдириъиляр  гоймаг  цчцн 

штанглар; 

-

  борушякилли горуйуъулары чыхартмаг вя тахмаг цчцн 



кялбятинляр; 

-

  эярэинлик  эюстяриъиляринин  вя  ъяряйанюлчян  кялбя-



тинлярин изоляедиъи щиссяси;  

-

  монтйор алятинин изоляедиъи дястякляри; 



-

  диелектрик  ялъякляр,  галошлар  вя  айаггабылар,  резин 

айагалтылар  вя  узун  айагалтылар,  чини  изолйаторлар  цс-

тцндя аьаъ алтлыглар; 

-

  айырыъыларын  бычагларына  эейдирмяк  цчцн  изоляедиъи 



резин галпаглар; 

-

  бакелит  чяпярляр,  електрик  аваданлыьынын  йахынлыьында 



иш  эюрян  заман  айрылмамыш  ъяряйанапаран  щис-

сялярин мцщафизя чяпяриня алынмасы цчцн юртцкляр; 

-

  изоляедиъи нярдиванлар, габаритляр, мейданчалар.  



Изоляедиъи  мцщафизя  васитяляри  ясас  вя  ялавя  мцщафизя 

васитяляриня бюлцнцр.  

Эярэинлийи  1000  В  вя  даща  йцксяк  олан  електрик  гур-

ьуларында ясас изоляедиъи мцщафизя васитяляриня ашаьыдакылар 

аиддир:  

-

  ямялиййат вя юлчмя штанглары; 



-

  изоляедиъи вя ъяряйанюлчян кялбятинляр; 

-

  эярэинлик эюстяриъиляри; 



тямир ишляри цчцн изоляедиъи гурулушлар вя васитяляр: изо-

ляедиъи  нярдиванлар,  мейданчалар,  дартгылар,  билаваситя  мяф-

тилля  тохунан  сипяр  габаритляри,  эирлйандлары  апармаг  цчцн 


 

15

тутуъулар,  сыхыъылары  бяркитмяк  вя  габаритляри  йерляшдирмяк 



цчцн  изоляедиъи  штанглар,  телескопик  вышкаларын  изоляедиъи 

бяндляри.  

Эярэинлийи  1000  В-а  гядяр  олан  електрик  гурьуларында 

тятбиг  олунан  ясас  изоляедиъи  мцщафищя  васитяляриня  аша-

ьыдакылар аиддир:  

-

  диелектрик ялчякляр; 



-

  дястякляри изоляедиъи алятляр; 

-

  эярэинлик эюстяриъиляри, изоляедиъи кялбятинляр. 



Эярэинлийи  1000  В-дан  йцксяк  олан  електрик  гурьула-

рында    тятбиг  олунан  ялавя  изоляедиъи  васитяляря  ашаьыдакылар 

аиддир: 

-

  диелектрик ялъякляр; 



-

  диелектрик айаггабылар; 

-

  диелектрик резин айагалтылар; 



-

  изоляедиъи алтлыглар.  

Эярэинлийи  1000  В-а  гядяр  олан  електрик  гурьуларында 

тятбиг олунан ялавя изоляедиъи васитяляря ашаьыдакылар аиддир:  

-

  диелектрик галошлар; 



-

  диелектрик резин айагалтылар; 

-

  изоляедиъи алтлыглар. 



Ъяряйанюлчян  кялбятин  дювряни  гырмадан  ъяряйан  шид-

дятинин  гиймятини  гыса  мцддятя  юлчмяк  цчцн  нязярдя 

тутулмушдур.  Онлар  дяст  щалында  гурулуш  олуб,  сюкцлябилян 

магнит  кечириъили  ъяряйан  трансформатору  бир  икинъи  долаг  вя 

юлчц  ъищазындан  ибарятдир.  Щямин  трасформаторун  биринъи 

долаьы  ъяряйан  шиддятинин  гиймятини  юлчяркян  магнит  кечи-

риъинин  ящатя  етдийи  кечириъи  олур.  Магнит  кечириъидя  йерляш-

дирилмиш икинъи долаг амперметря гошулмушдур.  

2-ъи  шякилдя  600  В-а  гядяр  эярэинлик  цчцн  нязярдя 

тутулмуш  Ц-30  типли  ъяряйанюлчян  кялбятин  тясвир  едилмишдир. 

Онларын  детектор  системли  чохщцдудлу  амперметри  (дцз-

ляндириъи гурулушдан гидаланан магнит-електрик системли ъищаз) 

вардыр, амперметрин 600 А-я гядяр ъяряйан шиддятини юлчмяк 

цчцн беш щцдуду вардыр.  

 

16

Эярэинлийи  юлчмяк  цчцн  кялбятинин  цз  тяряфиндя  600  Б 



эюстярилян  сыхаъларыны  шябякяйя  гошурлар,  беляки,  чевирэяъ 

600 Б вязиййятиндя гойулур, ъищазын эюстяришлярин ися алтдакы 

шкаладан щесабланыр.  

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Yüklə 1,45 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2   3   4




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©www.azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin