Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu

Nübar Həkimova ___________________________________  
 
 
8 
Xalq ədəbiyyatında elə bir janr yoxdur ki, biz orada yu-
xu,  yuxugörmə, fəhm,  telepatiya,  intuisiya kimi məsələlərin 
bədii örtüyə bükülərək bir-birinə qovuşduğunu görməyək. 
Haqq aşıqlarımız, el şairlərimiz yurdumuzda tarixin çox 
qədim  dövrlərində  yuxu,  yuxugörmənin  mürəkkəb,  anla-
şılmaz  mexanizmini  elat  psixologiyası  səviyyəsində  olsa  da, 
onu özlərinə məxsus maraqlı şəkildə təsvir etmiş və məharətlə 
yorub-yozmuşlar.  Xüsusilə,  ustad  aşıqların  ayrı-ayrı  əsrlərdə 
yaratdıqları  rəngarəng  dastan  süjetlərində  "aşiqin  məşuqəsini 
yuxuda  görməsi",  "buta  alması"  özünəməxsus  psixoloji 
reallıqla əsaslandırılır – desək fikrimizdə yanılmarıq. Dastan, 
nağıl  qəhrəmanları  yuxuda  gördükləri  gözələ  aşiq  olub,  buta 
alırlar.  Onların  arxasınca  ayaqlarında  dəmir  çarıq,  əllərində 
dəmir  əsa  el-el,  oba-oba  gəzib  qəhrəmanlıqlar  göstərirlər. 
Sazın-sözün  sirli-sehirli  qüvvəsindən  istifadə  edib,  min  bir 
əzab-əziyyətlərə  qatlaşırlar.  Nəhayət,  xalq  ədəbiyyatına  xas 
olan  nikbinliklə  aşiq  məşuqəsinə  qovuşur.  Bu  qəbil  yuxu 
gerçəkliyinə  biz  "Bənidaş  şəhərinin  sirri",  "Al-dərviş" 
nağıllarında, "Dan atma" xalq mərasimlərində, "Mehri-Mah", 
"Məhəmməd-Güləndam",  "Seyfəlmülk",  "İvrahım",  "Lətif 
şah",  "Əmrah",  "Heydər  bəy",  "Nəcəf-Pərizad",  "Qurbani", 
"Abbas-Gülgəz Pəri", "Aşıq Qərib-Şahsənəm" və sayını daha 
çox  artıra  biləcəyimiz  dastanlarımızda  da  rast  gəlirik.  Fikri-
mizi qədirbilən oxucularıma çatdırmaq üçün dastanlarımızdan 
bəzi detalları misal gətirməyi məqsədəuyğun hesab etdik. 
"Qurbani" dastanında oxuyuruq: 
"...Bəli,  vaxt  gəldi  keçdi.  Qurbani  üçüncü  günü  ayılıb 
gördü ki, başına çoxlu qız-gəlin yığılıb, dedi: 
Ay dədə, xalxınkı burdadı, bəs mənimki hardadı? 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---