Aparan yol kimi

F
0201000000
067
2008
ISBN 5-87459-245-8
©  “Çıraq” nəşriyyatı, 2008
Dünya  mədəniyyəti  müdafiə edərsə, 
mədəniyyət dünyanı xilas edər.
KLLTIROLOGİ YANIN  PİRAMİDASI
Kulturologiyanın  piramidası insan, cəmiyyət və dövlətin 
inkişafı  üçün yeni  imkanlar açan sistemli kulturoloji təhlilin 
universal  məntiqi pillələridir.
GƏLƏCƏYİ
GÖRMƏ

---

ASSOCIATION 
OF  CULTURE 
OF  A Z E R B A IJA N
IMURG
Association o f culture o f  Azerbaijan 
"SIMURG"
Fuad Mammadov
CULTUROLOGY 
as a way to effective life activity
definitions, formulas, concepts of culture 
articles, reports, speeches
Baku, «Çıraq»,2008
Nənəm -  Qeysər xanım Kaşıyeva, 
anam -  Ləyya xanım Kəsəmənli-Seyidbəyli 
və atam -   Teyyub Məmmədova ith a f edirəm

---

Fuad  Mommadot
Kulturologiya effektiv» h»yat  va faalivvata aparan  yol kimi
MÜNDƏRİCAT
a  Müqəddimə
.............................................................................................13
a  Müəllifdən
............................................................................................. 23
I  HİSSƏ.  MƏDƏNİYYƏTİN TƏ R İFLƏ Rİ, 
DÜSTURLARI,  MÜDDAALARI.
I— ci bölmə. K ulturologiya elm və tədris  fənni kimi.
o 
Kulturologiya anlayışı və predmeti
•  Kulturologiya mədəniyyət haqqinda elm kimi.................................... 33
•  Kulturologiyantn predmeti.................................................................... 35
•  Kulturologiyantn elmi apparatı............................................................. 36
o 
Mədəniyyət anlayışları
•  Mədəniyyət anlayışlarının əsas mənalan............................................. 37
■  Ruhi  (əqli və mənəvi) mədəniyyət........................................................ 37
•  Ruhi mədəniyyətin komponentləri........................................................38
•  Maddi mədəniyyət.................................................................................. 39
•  Maddi  mədəniyyətin kəmponentləri..................................................... 39
■  Mədəniyyət  və antimədəniyyət............................................................. 40
■  Mədəniyyət həyat  və fəaliyyət texnologiyaları  kimi...........................41
■  Kontekstual  (mətnlə bağlı) mədəniyyət................................................41
•  Həyat tərzi................................................................................................43
•  Bədii mədəniyyət və mədəni  irs............................................................ 43
• 
Sosial mədəniyyət
•  Müasir cəmiyyətin sosial  mədəniyyəti................................................. 44
■  Soial mədəniyyətin sistemyaradıcı komponentləri..............................45
•  Mədəniyyətin sosial kapitalı.................................................................. 46
o 
Mədəniyyət istehsalının funksiyaları və mexanizmləri
•  Mədəniyyətin və kulturologiyanın  funksiyaları...................................47
•  Kulturogenez (mədəniyyətin genezisi)................................................ 48
•  Mədəniyyətin “şaqulisi” və “üfüqisi".................................................. 49
•  “ Ruhi  istehsalat” sistemləri.................................................................... 50
•  Mədəniyyətin sinergetikası.................................................................... 51
6
Fuad  Mammadov
Kulturologiya effektiv» havat  va faalivyata aparan  yol kimi
o 
Şəxsiyyət mədəniyyəti
•  Şəxsiyyətin formalaşması amilləri....................................................... 53
■  Şəxsiyyətin yaradıcı təfəkkürünün səviyyələri və növləri.................. 54
•  Mədəni qavramamazlıq və diletantizm................................................ 56
•  insan inkişafı indeksi..............................................................................56
o 
Mədəniyyət, etnos, millət
•
  Mədəniyyətin etnik-milli göstəriciləri...................................................57
o 
Mədəni dəyərlər
■  Mədəni dəyərlər...................................................................................... 57
•  Mədəni dəyərlərin formalaşması prosesi.............................................. 59
•  Mədəni dəyərlərin təbəqələşməsi.......................................................... 60
•  Etik mədəniyyətin üstün dəyərləri......................................................... 60
•  Şərq və Qərbin mədəni inkişafının xüsusiyyətləri.............................. 61
• 
Etik mədəniyyət.
•  Etik mədəniyyət...................................................................................... 62
•  Etik müddaalar....................................................................................... 64
•  Xeyir və Şər.............................................................................................64
•  Davranış mədəniyyəti və intizam.......................................................... 66
•  İntizamın forma və vasitələri................................................................. 66
•  Dostluq və etibann əsasında olan keyfiyyət və şərtlər.........................67
■  Buıjua əxlaqının yaxşılıqları................................................................. 67
o 
Hüquqi mədəniyyət
•  Hüquqi mədəniyyət................................................................................ 68
•  Hüquq və əxlaq.......................................................................................72
o 
Elitar və kütlə mədəniyyəti
•  Mədəniyyətin yaradıcıları...................................................................... 75
•  Elitar mədəniyyət....................................................................................75
•  Elitar mədəniyyətin ocaqları və institutları...........................................76
•  Kütlə mədəniyyəti...................................................................................76
•  Kütlə mədəniyyətinin əsas institutları və sahələri................................ 77
o 
Mədəniyyətin tarixi tiphri
■  Mədəniyyətin tarixi tipləri...................................................................... 80
•  Dünya mədəniyyətinin tarixi dövrləşdirilməsi..................................... 81
7

---

•  Mədəniyyətin tarixi, sosial və siyasi növ müxtəliflikləri.................... 81
a  Mədəni tərəqqi və mədəni inqlablar
•  Mədəni  tərəqqi  və mədəni tənəzzül...................................................... 82
•  Antik dünyada mədəniyyət anlayışına üç yanaşma.............................83
•  Sosial-mədəni  inqlablar......................................................................... 84
•  Sivilizasiya anlayışı................................................................................88
o Sivilizasiyalar
•  Sivilizasiya haqqında təsəvvürlərin inkişafı.........................................89
•  ilk sivilizasiyaların əlamətləri............................................................... 90
■  Lokal-tarixi sivilizasiyalann səciyyəvi  xüsusiyyətləri........................ 91
o 
Mədəniyyət inkişaf dinamikası və mədəniyyətin təhlili
•  Mədəniyyət inkişafı dinamikasının təhlili............................................ 91
•  Mədəniyyətin təhlilinin əsas üsulları və prinsipləri............................92
•  Kulturologiya metodologiyasının məqsədləri, mahiyyəti  və
imkanları.................................................................................................. 93
o 
Kulturoloji təhsil
•  Kulturoloji  təhsil:  mahiiyət, missiya, səviyyələr.................................94
•  Kulturoloji  təhsilin imkanları və gözlənilən nəticələri.........................95
■  Sistemli kulturoloji təhsilin müqaisəli  üstünlükləri.............................96
a  Mədəniyyət siyasəti
■  Sosial-mədəni siyasətin mühüm problemləri...................................... 98
o 
Mədəniyyət anlayışına elmi yanaşmalar
■  L.A.  Uaytın mədəniyyət müddaası.......................................................99
•  A. Maslounun mədəniyyət və insan müddaası.................................. 101
•  Mədəniyyət anlayışına L.E. Kertmanın elmi yanaşmaları................. 102
■  Mədəniyyət müddaalannin M.B. Eşiç tərəfindən sistemləşdirilməsi.
............................................................................................................... 103
■  Mədəniyyət müddaalannin  Q.A.Antipov  və  A.N.  Koçerqin  tərəfindən
sistem ləşdirilm əsi.............................................................................. 104
•  Mədəniyyət  anlayışına  yanaşmalann  V.S.  Polikarpov  tarafmdən
sistem ləşdirilm əsi............................................................................... 105
■  Mədəniyyət anlayışına dünyə alimlərinin yanaşmalan................... 105
o 
Kulturoloji simvollar, rəmzlər və rəqmlər
Fuad  Mammadov_________ Kulturologiya effektivli  havat  va faalivvata aparan vol kimi
8
Fuad  Mammadov
Kulturologiya effektivli  havat  ta faalivvata aparan vol kimi
•  Dünya  xalqlannm  mifologiyası  ilə  bağlı  olan  kulturoloji  simvollar.
rəmzlər və rəqmlər............................................................................ 107
•  Dünya quruluşu və təşkil  olunmasının antik prinsipləri.....................119
ikinci bölmə.  Demokratiya və vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyəti, 
o 
Dəmokratik mədəniyyət
•  Demokratiya mədəniyyəti: mahiyyət, prinsiplər, dəyərlər,
normalar................................................................................................... 120
•  Vətəndaş cəmiyyəti mədəniyyəti......................................................124
o 
insan hüquqları və mədəniyyət hüquqları
•  insan hüquqlan, demokratiya mədəniyyətinin mühüm beynəlxalq
institutu kimi............................................................................................ 129
•  Mədəniyyət hüquqlan..........................................................................130
•  Sülh mədəniyyəti.................................................................................132
o 
Sülh mədəniyyəti və münaqişələrin aradan götürülməsi
•  Dünyada sülh mədəniyyətinin qurulması şənləri.............................. 132
•  Sülh mədəniyyətinin qurulması üçün tələb olunan keyfiyyətlər.... 133
•  Zorakılığ növləri.................................................................................. 134
•  Sülh mədəniyyəti və münaqişələrin həlli  yollan............................... 134
o 
Gender mədəniyyəti
•  Gender mədəniyyəti............................................................................ 136
•  Gender nəzəriyyəsi və gender siyasəti............................................... 137
Üçüncü  bölmə,  idarəetm ə mədəniyyəti. 
a  idarəetmə elmi
•  İdarəçiliyin elmi prinsipləri  və komponentləri..................................139
•  Təşkilat mədəniyyətinin növləri.........................................................140
o 
Dövlətin idarəolunması
•  Effektivli dövlət  idarəetmə sisteminin qurulmasının əsas şərtləri.... 142
•  Demokratik idarəetmənin əsas prinsipləri......................................... 144
•  Demokratik idarəetmənin formalan və vəzifələri............................ 144
•  Dövlətin idarəolunmasının üç mərkəzi problemi..............................145
■  Dövlətin idarəolunmasının elmi vəzifələri........................................ 145
9

---

Fuad  Mommjdo'
Kulturologiya cffcklivli haval  va faalivvota aparan vol kimi
•  Dövlətin idarəolunmasırun praktiki vəzifələrinin əsas növləri........145
■  Dövlətin idarəolunması sisteminin əsas səviyyələri..........................146
o 
Sosial idarəetmə
■  Vətəndaş cəmiyyətində idarəetmənin əsas  prinsipləri...................146
•  Vətəndaş cəmiyyəti inkişafının idarəetmə porblemləri..................146
■  Bələdiyyə idarəetməsi......................................................................... 147
•  Yerli  özünüidarəetmə  orqanlarında  idarəçilik  mədəniyyətinin  əsas
prinsipləri.......................................................................................... 148
•  Bələdiyyə  idarəetməsinin  funksiyaları,  formaları,  resursları  və
modelləri............................................................................................149
•  Qeyrihökumət  təşkilatlan fəaliyyətinin strateji p!anlaşdınlması...l50
■  Qeyrihökumət  təşkilatlannda fandrayzinq........................................ 151
•  Yoxsulluqla mübarizə proseslərinin idarə olunması..........................153
■  Yoxsulluğu  aradan  qaldmlmasına  yönəlmiş  kulturoloji  seminar  və
treninqlərin təxmini mövzulan, planı, vəzifələri və tələbləri..........154
a Monitorinq
■  Monitorinqin məqsədi  və vəzifələri.....................................................159
■  Monitorinqin apanlması qaydası......................................................... 160
e  
İqtisadiyyatın inkişafının idarəolunması.
•  Müəssisənin idarəolunması sənəti. ABŞ təcrübəsi............................ 162
■  “Yapon  iqtisadi  möcüzəsinin”  əldə  olunmasına  kömək 
etmiş
xüsusiyyətlər....................................................................................... 165
■  Yaponiya və ABŞ  idarəetmə sistemlərim müqaisəli göstəriciləri.... 167
•  Marketinq............................................................................................... 167
Dördüncü  bölmə.  Müəllifin elmi  m üddaalari, işləmələri və p rak tik i
tövsiyyələri.
a  
Mədəniyyət və kulturologiya anlayışları
■  Mədəniyyət  anlayışı...............................................................................168
•  Mədəniyyət sosial  sistem kimi............................................................. 169
•  iqtisadiyyat mədəniyyətin sosial  institutu kimi.................................. 170
■  Kulturologiya anlayışı
10
Fuad  Məmmədov
Kulturologiya cffektivli havat  ta faalivvala aparan vol kimi
•  Mədəniyyətin effektivliyi düsturu...................................................... 171
a 
Mədəniyyətin effektivliyi düsturu
■  Mədəniyyətin faydalı  iş əmsalı və entropiyası.................................. 173
o Mədəni insan düsturu
•  Mədəni insan düsturu.......................................................................... 174
■  Şəxsiyyət mədəniyyətinin keyfiyyət növləri və pillələri....................175
■  insanın həyat təminatının maddi və ruhi komponentləri....................176
a 
Xoşbəxtlik düsturu
■  Xoşbəxtlik düsturu.............................................................................. 176
•  Pula alına bilməz həyatın üç dəyəri................................................... 178
o 
Mədəniyyət inkişafının amilləri
•  Mədəniyyət inkişafının obyektiv-tarixi amilləri................................ 180
•  Cəmiyyətin sosial-mədəni tərəqqisini təmin edən amilər..................180
•  Mədəni  qeyrimüntəzəmlik................................................................... 181