Am aliy m ashg'ulotlar va hisoblash grafik ishlari uchun
Misol echish usulining asosiy tamoyillari
Yüklə 4,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Misol echish usulining asosiy tamoyillari
Auditoriyada o’qituvchi yoki talaba tomonidan misol echishni asosiy tamoyillariga. shartni yozish, misol echishni yozishning shakli va ketma-ketligi, hisoblash ishlarining bajarilishiga rioya qilishlari kerak. Ushbu uslubiy tamoyillar ketma-ket va astoydil bajarilishi kerakki, natijada talaba uyda yoki doskada misolni mustaqil echishda quyida keltiriladigan uslubiy ko'rsatmani tadbiq etsin. Misolni sharti yozilgan va tahlil qilingan vaziyat uchun quyidagi uslubiy tamoyillami keltiramiz: 1. Misol «sifatli echilgan» bo'lishi kerak. Misolni echish boshlanishida, talabada «Qaysi formula bilan misolni echish mumkin» degan savol paydo bo’ladi. Agar bu savolni talabaga o ’qituvchi bersa, eng yomon vaziyat sodir bo’ladi. «Sifatli echilgan» misol deganda, mohiyati tahlil qilingan va echish tartibi so’zma-so’z izohlangan misol, formula esa bildirilgan fikrning inatematik ifodalanishi va u tegishli hisoblashlardan keyin sonli echimga olib keladi. ll % J-LJ. Ш A J Misol. Siquvchi F kuch po’lat va bronza sterjenlarga ( 1-rasm) P-detali orqali ta’sir qiladi. Sterjcn ko’ndalang kesimining o'lchamlari topilsin ( Ap=2A b). Po’lat va bronza materiallarining elastiklik modullari bir xil emas, T 1-rasm.F- ta'siridagi sterjenlar. ya’ni po’lat materialining elastiklik moduli Ep, bronza materialining elastiklik moduli Eb dan katta. Demak, po’lat steijen bo'lmaganida bronza steijeni F kuch ta siridan ko’proq siqilar edi. Lekin ham bir xil uzayadi. F- siquvchi kuchning har kaysi sterjenga ta sirini topish uchun bitta tenglama tuzish mumkin: f 6 + F„ = F Bitta tenglamada ikkita noma lum kuch bor. Demak, misol statik noaniq. Fb va Fp kuchlami topish uchun qo’shimcha deformatsiya tenglamasini tuzamiz. Tashqi siquvchi kuch ta'sirida har ikkala steijen ham bir xil masofaga F t F I siqiladi. Guk qonuniga asosan: Д/ - —1*— * — Endi muvozanat va deformatsiya tenglamalarini birgalikda echib, misolning shartiga tegishli savollariga javob topiladi. 2. Misol umumiy holda echilgandan keyin matematik hisoblashga o’tamiz. Hisoblash bandma-band ketma-ketlikda olib boriladi va har bir band uchun oldindan hisoblanishi Iozim bo’lgan formula belgilanadi, hisoblash natijalari alohida ajratib yoziladi. Murakkab va hajmi katta matematik hisoblashni bajarishda yordamchi hisoblashlar olib boriladi. Yordamchi hisoblashlar umumiylashtiriladi (mujassamlashadi) va sonli natijaviy qiymat kelib chiqadi. Bu erda misol echishni usuli va uni tashkil etish muammosi to’g’risida to’xtalib o’tamiz. Gap shundaki, mustaqil misol echishda talabalami birdaniga oq varaqda bajarishga o ’rgatish kerak, chunki birlamchi hisoblash qora qog’ozda bajarilsa, ortiqcha vaqt va ish talab etiladi. Formulaga barcha kattaliklaming son qiymatlarini qo’yishdan oldin, ulaming o’lchov birliklarini bir xil sistemaga keltirilishi Iozim. Buni og’zaki bajarish kerak. Masalan, 100 kN kuch bilan cho’zilayotgan steijenning uzayishi aniqlansin, agar / = 2m , d = 60m m ,E = 2 ■ 10s mPa N -I bo’ Isa, hisoblash formulasi - А/ = —r~ Сл m tJ: 100000 N 2m 2 10 " P , 12 |