Ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti

3-Modul. NAVOIY LIRIKASINI SHARHLAB O‘QITISH
15
Lirik asarlarni
sharhlash
tamoyillari.
Navoiy g‘azallarini
sharhlash mezonlari.
Qit’alarni sharhlash
mezonlari
Badiiy matn talqini asoslari. Sharh, tahlil, talqin, tafsir, ta’vil.
Navoiy asarlariga sharh va izoh yozish an’anasi (lug‘atlar, nasriy
„Xamsa“lar, vazn ko‘rsatkichlari).
Alisher Navoiy g‘azallarining yaratilish davri, qaysi devonga
mansubligi, mavzusi, murakkab so‘zlar lug‘ati, baytlarning nasriy
bayoni, shohbaytlar talqini, g‘azalning badiiy xususiyatlari, umumiy
mazmun-mohiyati.
Mavzu mundarijasiga ko‘ra tasnif: diniy-tasavvufiy, axloqiy-
ta’limiy, hasbi hol, ijtimoiy, ishqiy mavzudagi qit’alar. Qit’alarning
sarlavhalari va mazmun-mohiyati o‘rtasidagi uyg‘unlik.
2
16
Kichik lirik janrlar
sharhi: ruboiy, tuyuq
va fardlar.
Masnaviyni sharhlab
o‘qitish
Ruboiylarning mavzu mundarijasiga ko‘ra tasnifi. Tuyuqlarda
shakldosh so‘zlar va ma’no tanosubi. Fardlarda Navoiy
hikmatlarining aks etishi.
Yaratilish tarixi, adresati, tarkibiy tuzilishi. Navoiy badiiy ijod
haqida.
2
17
Navoiy qasidalari
sharhi.
Soqiynomani
sharhlab o‘qitish
„Sittayi zaruriya“ va „Fusuli arbaa“ qasidalar turkumining
arxitektonikasi va kompozitsion qurilishi. „Hiloliya“ qasidasining
g‘oyaviy mazmuni, sujeti, timsollar olami. Qasidani sharhlashda
tajdidi matla’ san’atining ahamiyati.
Soqiynomaning tarkibiy tuzilishi, unda davr va zamondoshlarga
munosabat. Soqiynomada ishq va vafo talqini. Soqiynomaning
badiiy xususiyatlari.
2
JAMI
34
VIII semester
4-Modul. NAVOIY DOSTONLARI VA NASRIY ASARLARINI SHARHLAB
O‘QITISH
1
Navoiy dostonlarini
sharhlash
tamoyillari.
„Hayrat ul-abror“ni
sharhlab o‘qitish
Axloqiy-didaktik, ishqiy-sarguzasht, qahramonlik, tasavvufiy-
falsafiy dostonlarni sharhlashning o‘ziga xos xususiyatlari.
„Xamsa“ dostonlarini nasriylashtirish an’anasi. „Xamsa“ tabdillari.
„Xamsa“ sarlavhalari.
Basmala bobining qiyosiy tahlili. Hamd, munojot, na’t va
me’rojnomalardagi poetik tafakkur. Dostonda ko‘ngil obrazining
talqini. Uch hayrat sharhi.
2
2
„Farhod va Shirin“ni
sharhlab o‘qitish
Muqaddimaviy
boblarda shoir
dunyoqarashining in’ikosi.
Dostondagi shoir avtointerpretatsiyasi bilan bog‘liq baytlar sharhi.
Ularning doston g‘oyasini ochishdagi o‘rni.
2
3
„Layli va Majnun“ni
Hamd va na’tdagi bayon vositalarining doston mundarijasi bilan
2

---

7
sharhlab o‘qitish
uyg‘unligi. Dostondagi tun ta’rifi bobining g‘oyaviy talqini. Layli
va Majnun – ishq mazhari. Majnun „munojotnomasi“ sharhi.
Dostondagi „Ishq ta’rifi“ bobining sharhi.
4
„Sab’ai sayyor“
dostonini sharhlab
o‘qitish.
Muqaddimaviy boblar va doston mundarijasi orasidagi tanosub.
Dostondagi yetti raqamining „sir“lari. Iltizom san’ati aks etgan
baytlar sharhi. Muqaddimada salaflar dostonlariga munosabat.
Ranglar, qasrlar, sayyoralar va qahramonlar ruhiy holatining
tanosubi.
2
5
„Saddi Iskandariy“
dostonini sharhlab
o‘qitish
Hamd va na’tdagi bayon vositalarining doston mundarijasi bilan
uyg‘unligi. Tarixiy haqiqat va badiiy taxayyul. Dostonda adolat
tamoyili. Dostondagi hikmatlar sharhi. Xotimaviy bobda „Xamsa“
takmili bilan bog‘liq fikrlar.
2
6
Navoiy badiiy
nasrini sharhlash
tamoyillari
Axloqiy-ta’limiy asarlarni sharhlash („Mahbub ul-qulub“).
Yodnomalarni sharhlab o‘qitish („Xamsat ul-mutahayyirin“,
„Holoti Sayyid Hasan Ardasher“, „Holoti Pahlavon Muhammad“).
2