Aholi geografiyasi fanidan tayyorlagan referati tayyorladi: allayev r

2. Demografik qarish shkalasi (J. Boj’e - Game, E. Rosse).
Sayyoramizda aholining qarishi 1870-yillardan boshlangan. 1870 - 1937-yillarda Fransiya, Shvetsiya, Germaniya va Buyuk Britaniya aholisi tarkibida 60 yoshdan yuqori guruhdagilar salmog‘i 12 foizdan oshgan. Demografik ma’lumotlar guvohlik berishicha, XX asrning ikkinchi yarmi va XXI asr boshlarida dunyo aholisining yosh tarkibida sezilarli o‘zgarishlar sodir boigan. Awalo, XX asr sayyoramizda aholi sonining eng yuqori sur’at bilan ko‘paygan davri bo‘ldi. Bu davrda dunyo aholisi 1,656 milliondan 6 milliardga etdi, yoki deyarli 4 barobarga oshdi. Bu jarayonda 65 yosh va undan katta boigan qariyalar hissasi ham anchaginadir. Dunyo aholisi tarkibida XX asrda bolalar salmog'i kamayib, qariyalar salmog‘i esa ortib bordi. Masalan, 1980-yilda dunyo aholisi tarkibida bolalar ( 0 - 1 4 yosh) 35 foizni tashkil etgan boisa, 2001-yilga kelib esa bu ko‘rsatkich 30 foizni tashkil etdi. Ana shu davrda qariyalar salmogi esa 6%dan 7%ga yetdi. Bunday jarayonni dunyoning barcha hududlarida ham kuzatish mumkin. Aholi tarkibida bolalar salmogining oshib borishi, yuqorida qayd etilgandek, demografik holatning o‘zgarishi, avvalo, tug'ilishning kamayib borishi, aholining umr ko‘rish muddatining uzayishi bilan bog'liqdir. Jumladan, dunyo aholisi XX asrning boshlarida o‘rtacha 50 yil atrofida umr ko‘rgan bo'lsalar, hozirgi davrga kelib aholining o‘rtacha umr ko‘rishi 68 yilga yetdi. Aholining yosh tarkibi dunyo hududlari bo‘ylab keskin farq qiladi. Demografik qarish natijasida qariyalar salmog‘ining oshib borishi ma'lum darajada aholining ijtimoiy faolligini pasaytiradi, iqtisodiyotda yoshlar salmogi kamayadi, nafaqa ajratish bilan bog'liq muammolar ko‘payadi; qariyalarga tibbiy hizmatni ko‘paytirish sog'liqni saqlash tizimiga o‘zgartishlar kiritilishini taqozo etadi. Nihoyat hali ishlashni xohlovchi “yosh qariyalarni ish bilan ta’minlash ham o ‘ziga xos muammolarni keltirib chiqaradi.Aholining qarishi moddiy ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish sohalari tizimiga ham ta’sir ko‘rsatadi, chunki qariyalarning talablariga ko‘ra tovar va hizmat ko‘rsatish turlarini o‘zgartishi lozim bo'ladi. Ba’zi texnologik operatsiyalami bajarish, mashina va jihozlarni qariyalar talabiga moslashtirishga to‘g‘ri keladi. Ular talablariga transport vositalari ham javob berishi kerak.“Qariyalar bumi” asta-sekin butun dunyoni qamrab olayapti va yuqoridagi kabi qator muammolami keltirib chiqarmoqda. Insoniyat bu muammolaming naqadar muhimligini tushunib etishi lozim. Ko‘p davlatlarda (birinchi navbatda Yevropa davlatlarida) qariyalaming hayotini yaxshilash borasida ancha ishlar qilinmoqda.