A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo

kislota xossasini 
namoyon qilishi sababida unga 
ikkinchi nom ham qo’yilgan: karbol kislolotasi. Kislotalik xossalari 
bo’yicha karbon kislotlardan kuchsizroq. Orto- va para-holatdagi 
elektronaktseptor o’rin oluvchilar kislotali xossasini keskin ortirib 
yuboradi. Masalan, 2,6-dinitrofenolning kislotali kuchi 8,3 x 10
-5
. 
Solishtirish uchun fenolning kislotali kuchi 1x10
-10
; sirka kislotasi 
1,8x10
-5 
. 2,4,6-trinitrofenolning kislotali kuchi 
= 4,2x10
-1
.
OH
NO
2
OH
NO
2
NO
2
0
2
N
0
2
N
CH
3
COOH
Ka=1,8 
.
10-
5
Ka=8,3.10
-5
Ka=4,2 . 10
-1
2,6-dinitrofenol
2,4,6- trinitrofenol (pikrin kislota)

---

169 
Kimyoviy xossalari 
C-O va O-H bog’larining reaksion 
qobiliyati bilan bevosita bog’liq: ishqorlar bilan fenolyatlar hosil 
qiladi. Ammiak bilan qizdirilganda aromatik aminlar hosil bo’ladi.
Gidroksil guruhi soniga ko’ra bir, ikki, uch va ko’p atomli
fenollar uchraydi. Ikki atomli fenollardan pirokatexin, rezorsin va 
gidroxinon izomerlar ma’lum : 
OH
OH
OH
OH
OH
OH
pirokatexin rezorsin gidroxinon 
Uch atomli fenollardan pirogallol, floroglyusin, oksigidroxinon 
o’rganilgan: 
OH
OH
OH
OH
OH
OH
HO
HO
OH
pirogallol floroglyusin oksigidroxinon 
Fenolning bu oddiy hosilalari o’simlik tarkibida deyarli 
uchramaydilar. Gidroxinon bulardan istisno tariqasida glikozid
holatida nokning bargi va urug’ida aniqlangan.
Fenollarning 
asosiy 
fiziologik 
xossasi
– antiseptik, 
dezinfektsiyalovchi xossadir. Galogen va tarmoqlanmagan radikallar 
bunday ta’sirni orttiradi. Alkil zanjiri uzayganda ham xossa ortadi. 2-
lamchi va 3-lamchi radikallar ta’sirni pasaytiradi. Ikkinchi 0H

---

170 
guruhi kiritilishi antiseptik ta’sirni pasaytiradi. Fenollarni
eterifikatsiya hosilalarida(efirlarda) zaharlilik xossasi kamayadi.