5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
dır. Farklı kültürden gelen araştırmacılar bilgilerin derlenme yöntemlerini ister iste-
mez değiştirilebilir. Bu durumda araştırıcı kendi inanış ve adetlerini bırakarak taraf-
sız davranmalı ve farklı bir bakış açısıyla değerlendirme yapmalıdır. 
Objektiflik, yöre insanının düşünce ve duygularını serbestçe ifadesine imkan veril-
mesini, iyi bir dinleyici olunmasını sağlar ve daha önceki gözlem ve sonuçlara ben-
zer beklentileri engeller. İyi bir görüşmeci iyi bir dinleyicidir. Görüşmelerde yorum 
ve sorularla insanların konuşmalarını kesmek, cevabı kolaylaştırmak için araya gir-
mek, konuşmanın içtenliğini ve akıcılığını bozar. Net cevaplar için soru sormak yeri-
ne, bilgi veren kişilerin, kendi sözcükleri ile ayrıntılı bilgi verebilmelerine imkan sağ-
lamak önemlidir.
Bilgilerin derlenmesinde yöre halkının dilinden konuşmak çok önemlidir. Yöre insa-
nıyla konuşmanın ritmi, uzunluğu ve muhtevası kültürden kültüre değişir. Araştırı-
cı görüşmenin yöresel üslubuna uymalıdır. Görüşmede aceleci davranılmamalı, yöre 
dışından olunduğu unutulmadan her zaman nezaket korunmalıdır. Bilgi verecek ki-
şinin zenginliği ve dini inanışları konusunda özellikle dikkatli davranılmalıdır.
Bilgi derlenirken, yöre insanının gizli tutmak istediği bilgi olabileceği hatırlanmalı-
dır. Yöre insanı, kendilerinden bahsedilmemesi koşuluyla bir takım bilgileri verebi-
leceklerini ifade edebilir. Bazı kişiler ise politik baskılardan korkarak, isim vermeye-
bilirler.
Bilgi derleme amacıyla yapılan görüşmelerde soruların bazısı önceden hazırlanırken 
diğerleri konuşmanın akışına göre ortaya çıkabilir. Önceden hazırlanacak soru ör-
nekleri, aşağıdaki şekillerde olabilir: Örneğin, ‘Bölgede bitkiler ne şekilde gruplan-
maktadır?’ ya da ‘Baş ağrısına karşı kullanılan bitkiler arasında hangisi en etkilidir’ 
veya ‘Belirli bir bitkinin doğru adını kaç kişi biliyor?’
Yüz yüze görüşmelerde yöre insanının sorulara her zaman kendi sözcükleriyle cevap 
vermesi istenir. Sorular hiçbir şekilde yönlendirici olmamalı, bilgi verenlere bağım-
sız cevap imkanı sağlanmalıdır. Bu yöntem bilgilerin güvenilirliğini de arttırır. Ör-
neğin, “Bu bitkinin adı ebegümeci mi?” ya da “Bu bitkinin adı nedir?” şeklindeki so-
rular baskı yaratabilir. Çünkü bu tip bir soruyla karşılaşan insan, soruya uygun ce-
vap verme zorunluluğu hisseder ve bazen uydurur. Bu nedenle bu tip sorulara veri-
len cevaplar her zaman gerçeği yansıtmazlar. Onun yerine soru, “Bu bitkinin bir adı 
var mı?” şeklinde olmalıdır. Bu şekilde, kişiye soruyu “bilmiyorum” veya “Bitkinin 

---

24
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
bir adı yok” şeklinde cevaplama imkanı sağlanacaktır. Günlük konuşmada genellikle, 
‘evet-hayır’, ‘doğru-yanlış’, ‘burada-orada’ şeklinde kesin yanıtları olan iki seçenekli 
sorular sorulur. Ancak gerçeğin bu iki seçenek arasında olması ihtimali de olduğun-
dan görüşmelerin başında bu ikili sorulardan kaçınmak gerekir. Yüz yüze görüşme-
lerde önceden hazırlanmış anket şeklinde sorular da sorulabilir. Anketlerde yanıtları 
‘evet’ veya ‘hayır’, ‘doğru’ veya ‘yanlış’ şeklinde olan iki seçenekli sorular sorulur. Bu 
tip soruların cevapları arasına, farklı cevap verme imkanı veren ‘diğer’ şıkkı da kon-
malıdır. Cevabı kısa soruları değerlendirme kolaylığı önemli bir avantajdır.
Bazen bitkileri kullanan ve kullanmayan insanların bulunduğu toplulukta kullanım 
sıklığını belirlemek gerekir. Bu durumda doğrudan “Papatya çayını ilaç olarak kulla-
nır mısınız?” şeklinde iki seçenekli ya da “Baş ağrısına aşağıdaki bitkilerden hangi-
si en iyi gelir? a)Nane, b)Ihlamur, c)Sarı kantaron d)Diğer” şeklinde çoktan seçme-
li sorular sorulur. Bu tip soruların cevapları, serbest görüşmedekilere oranla daha ke-
sin bilgi sağlar.
Anketlerde bazen “Bu bitkinin adı nedir?”, “Nasıl hazırlanır?”, “Bitkilerin tıbbi özel-
liklerini kim öğretti?”, “Bunun yerine neden bunu kullanıyorsun?” gibi rastgele sor-
gulama da kullanılabilir. Kim?