1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
 
 

---

(
5
.
3
)
328 
13.20. Ultratovush qo‘llab kavsharlash 
 
Ultratovush vositasida kavsharlanganda flyus ishlatilmaydi. Chunki, erigan 
kavshar (oraliq metal - “pripoy”) da ultratovush ta’sirida hosil bo‘lgan 
“kavitatsiya” ishlanayotgan detal yuzasidagi oksid plenkani yo‘q qiladi va 
tozalangan yuzani kavshar bilan xo‘llanishini ta’minlaydi (13.19-rasm). 
13.19-rasm. 
1- magnitostriksion o‘zgartirgich; 
2- kavshar asbobi sterjeni; 3- erigan kavshar; 
4- qotgan kavshar; 
5- oksidlar qoldiqlari; 
6- kavsharni asosiy metal bilan aralashgan 
qatlami; 7- asosiy metal; 
8- erigan kavsharning toza asosiy metal bilan 
birikkan yuzasi; 9- kavitatsion pufakchalar; 
10- oksid plenka; 
11- isituvchi chulg‘am; 
12- elektrik tebranishlarni va qo‘shimcha 
magnitlarni qo‘zg‘atuvchi chulg‘am.
Ultratovush payalnigi ishchi sterjeni 2 isituvchi chulg‘am 11 bilan 
qizdiriladi, u esa kavshar 3 ni eritadi. Erigan kavshar asosiy metal 7 choki yuzasi 
bo‘yicha yoyilib oqadi. Payalnik sterjenida chulg‘am 12 orqali ultratovush 
tebranishi uyg‘otiladi. Buning natijasida hosil bo‘lgan kavitatsion pufakchalar 9, 
oksid plenkani 10 vayron qiladi. Bunda erigan kavshar 3 asosiy metalning toza 
yuzasi 8 ga bemalol oqib boradi. Yemirilgan oksid plenka qoldiqlari kavshar tashqi 
yuzasiga qalqib chiqadi. 
 
13.21. Materiallarni elektronlar nuri bilan ishlash 
 
Bu usulda uchi o‘tkir fokuslashtirilgan katta tezlikda harakatlanayotgan 
elektronlar oqimidan foydalaniladi. Elektronlar oqimi (elektronli nur) L (13.20-

---

(
5
.
3
)
329 
rasm) ning kinetik energiyasini ishlov berilayotgan materialga 5 yo‘naltirib, uni 
issiqlik energiyasiga aylantiriladi. Cho‘g‘langan volfram ipi (katod 1) ajratadigan 
juda zich elektronlar oqimi tezlashtirilgach, elektromagnit linza 4 yordamida aniq 
fokuslantirilib, zagotovkaga yorug‘lik nuriga yaqin tezlikda yo‘naltiriladi.