1 7-maruza. Tarmoqli tеxnologiyalar va Internet xizmatlari. Reja

 
 

---

18
 
SKYPE. 
 
1. Skype shaxsiy kompyuterda ishlaydigan klient dasturi bo’lib, u Skype saytidan yuklab olinishi 
va kompyuterga urnatilishi kerak. Bu dastur bepul bo’lib, undan shunday dastur urnatilgan boshqa 
kompyuterga kungirok qilish ham bepuldir. Kompyuterdan oddiy telefon apparatiga kungirok qilish pulli 
bo’lib, bunda xatto xalqaro kungiroklar narxi ham bir qentdan oshmaydi. 
2. Kungirok qilish uchun kompyuterning mikrofoni va karnayidan yoki maxsus ishlab chiqilgan 
va kompyuterning USB portiga ulangan mikrofon va karnaydan foydalanish mumkin. 
3. Skype dasturi ishga tushirilgach, unga nom va parol kiritiladi. Skype yuzma-yuz ishlaydigan 
dastur bo’lib, u o’z ishida serverdan foydalanmaydi. SHu sababli, Skype dasturi birinchi marta ishga 
tushirilganda u superuzelga ulanadi, superuzel Skype dasturi ishlayotgan oddiy shaxsiy kompyuterdir. 
Skype dasturi ishlayotgan xar kanday shaxsiy kompyuter superuzel bo’la olishi mumkin va buni xech kim 
paykamaydi ham. Superuzel sizning kompyuteringizga superuzellar haqidagi kesh axborotni: ularning IP 
manzillari va foydalanadigan portlari nomerini junatadi. Bu ma’lumotlar superuzellarga ulanishda kerak 
bo’ladi va shaxsiy kompyuterga urnatilgan operaqion tizimning registr faylida saklanadi. 
4. Superuzel siz kiritgan nom va parolni Skype tarmogining nomlar serveriga kiritib, sizni 
tarmoqda kayd qiladi. 
5. Siz uzingiz biladigan va Skype tarmogida kayd qilingan abonent bilan boglanish uchun uning 
nomini sichkoncha bilan ikki marta chertish kifoya. Siz u bilan boglanib, ikkalangiz o’z
kompyuterlaringizga ulangan mikrofon va karnaydan foydalangan xolda gaplasha olasiz. 

---

19
 
6. Siz Skype tarmogida kerakli odamlarni kidirishingiz mumkin. Kidiruv haqidagi ma’lumotlar 
superuzelga junatiladi. Topilgan IP manzil, uning porti nomeri va boshqa mulokat uchun ma’lumotlar sizga 
junatiladi. Bu ma’lumotlardan foydalangan xolda siz kerakli odamga kungirok qila olasiz. 
7. Agar superuzelda siz kidirayotgan ma’lumotlar topilmasa, bu superuzel boshqa superuzellarga 
murojaat qiladi va superuzellar bu ma’lumotlar topilmaguncha bir-birlariga murojaat qila beradilar. 
8. Skype mobilь va staqionar telefonlarga ham kungirok qilish imkonini beradi. Dastlab kungirok 
internet orqali uzatiladi va fakat oxirgi kadamda kungirok simli yoki mobilь telefon tarmogi orqali uzatiladi. 
Tarmoqda ma’lumotlarni uzatish tizimlari (FTP, Gopher) 
FTP (File Transfer Protocol-fayllarni uzatish qaydnomasi) qaydnoma ma’lumotlar almashish 
xizmatidir. Bu xizmat orqali har bir foydalanuvchi o’z kompyuterida mavjud FTP dasturdan 
foydalanib, uzoqdagi FTP server kompyuteriga ulanishi, fayllarni uzatishi yoki o’z kompyuteriga 
fayllarni qabul qilib olishi mumkin. FTP orqali faqat matnli emas, balki ikkili fayllarni (matnli 
bo’lmagan ixtiyoriy faylni) ham jo’natish va qabul qilib olish mumkin. Hatto uzoqdagi 
kompyuterga anonymous (nomsiz) foydalanuvchi nomi bilan kirib, FTP serveriga (ruxsat berilgan 
fayllarga) yozib qo’yish imkoniyati mavjud. Bunday fayllar FTP-serverning maxsus incoming 
katalogiga yoziladi. O’z navbatida FTP server mijoz/server texnologiyasida ishlaydigan tizimdir.
Ilgari FTP dasturlari faqat UNIX da tuzilgan bo’lsa, hozirda FTP dasturlari IBM PC 
kompyuterlarining MS Windows muhitida ham bemalol ishlay oladi. Bu esa uning qulay 
interfeysidan foydalanishi mumkin deganidir. Xost kompyuter katalog va fayllari bilan grafik 
interfeysida foydalanganda go’yoki o’z katalog va fayllari bilan ishlayotgandek his qilinadi va 
mijoz kompyuteridan odatdagidek fayllar yozib olinadi. 
FTP mijoz dasturlardan foydalanib uzoqdagi kompyuter bilan bog’lanayotganda, avvalo, unda 
ro’yxatdan o’tish lozim. Agar tizim administratori foydalanuvchi sifatida sizni ro’yxatdan 
o’tkazgan bo’lsa, bunda hech qanday muammo bo’lmaydi va sizga berilgan huquq (administrator 
o’rnatgan) doirasida undan bemalol, hatto lozim bo’lsa, server resurslaridan ham foydalanaverasiz.