sinin aparılmasını da planlaşdırır.
Naxçıvan Müəllimlər İnstitutunun
mətbuat xidməti
Ali təhsil ocağı daha bir universitetlə
əməkdaşlığa başlamışdır
Mütəxəssislər arıçılarla görüşüblər
arıçılıq məhsulları istehsalının artırılmasına stimul verib. Kənd təsərrüfatının
kollegiya iclasında səsləndirilib.
şırıqlar qoyulub.
tədbirlər həyata keçirilib.
687 müraciət icraata qəbul edilib.
min 300 manat çoxdur.
işə qəbulla bağlı müsabiqə elan olunub.
edilib.
kişafına töhfə vermək əzmindədir.
Fazil Ələkbərov yekun vurub.
3
Osmanlı imperiyası 1877-1878-ci illər
müharibəsi nəticəsində itirdiyi Qars, Ərdəhan,
Batumi kimi vilayətləri 1918-ci ildə yenidən
geriyə qaytara bildi. Osmanlılar həmçinin
Rusiyanın ağır vəziyyətindən istifadə edərək
Naxçıvan üzərində də nəzarəti ələ aldılar.
Bölgədə türk idarəçiliyinin qurulması az-
ğınlaşmış erməni quldur dəstələri tərəfindən
törədilən qırğınlara müvəqqəti son qoydu.
Lakin 1918-ci il oktyabr ayının 30-da bağ-
lanmış Mudros sülhü bölgənin yenidən Osmanlı
nəzarətindən çıxmasına səbəb oldu. Osman-
lıların bölgədən çəkilməsindən sonra Azər-
baycan Xalq Cümhuriyyətinin bu bölgədə
yaşayan əhalinin Bakıya göndərilmiş nüma-
yəndələrinin müraciətinə cavab olaraq siyasi,
diplomatik müdaxilə cəhdləri nəticəsiz qaldı.
Belə bir şəraitdə noyabrın əvvəllərində Nax-
çıvanda yerli ziyalılar, dekabrın əvvəllərində
isə Cənub-Qərbi Qafqazdakı Milli Şura mühüm
qərarlar qəbul etdilər. Birincilərin qərarı ilə
əsasən Naxçıvan ərazisini əhatə edən Araz-
Türk Respublikası, ikincilərin qərarı ilə isə
Naxçıvanın bəzi rayonları ilə yanaşı, yaxınlıqda
yerləşən keçmiş Osmanlı vilayətlərini də əhatə
edən Cənub-Qərbi Qafqaz Türk Respublikası
yaradıldı. Beləliklə də, Gürcüstan, Azərbaycan,
Ararat-Ermənistan, Dağıstan cümhuriyyətlə-
rinin ardınca Cənubi Qafqazda beşinci və
altıncı cümhuriyyətlər qurulmuş oldu.
Cənub-Qərbi Qafqaz Türk Respublikasının
elanedilmə tarixi ilə bağlı məlumatlar məlum
olsa da, Araz-Türk Respublikasının yaran-
masının konkret tarixi mübahisəlidir. Aydın
Hacıyev “Qars və Araz-Türk respublikala-
rının tarixindən” adlı kitabında bu tarixin
1918-ci ilin noyabr ayının sonlarına təsadüf
etdiyini yazır. Dövrün digər bir tədqiqatçısı
Q.Mədətov isə Araz-Türk Respublikasının
yaranmasının Osmanlı qoşunlarının bölgəni
tərk etməsi ərəfəsinə, yəni noyabr ayının
əvvəllərinə təsadüf etdiyini qeyd edir.
Araz-Türk Respublikasının tərkibinə Nax-
çıvan və Şərur-Dərələyəz qəzaları, Sərdar -
abad, Uluxanlı, Vedibasar, Kəmərli, Mehri
və sair bölgələr daxil idi. Yeni hökumətə
Əmir bəy başçılıq edirdi. Lakin tezliklə
daxili çəkişmələrin başlanması yeni dövlətin
möhkəmlənməsinə imkan vermirdi. Əmir
bəyin demokratik meyillərindən fərqli olaraq,
ona müxalif qüvvələrə rəhbərlik edən Cə-
fərqulu xan feodal qaydalarının hökm sürdüyü
keçmiş xanlıq sistemini bərpa etmək istəyirdi.
Araz-Türk Respublikasının xarici siya-
sətində təcavüzkar daşnaklardan özünü mü-
dafiə etmək məsələsi əsas yer tuturdu. Hö-
kumət bu məsələni daha çox diplomatik
yollarla həll etməyə cəhd edirdi. Azərbaycan
Xalq Cümhuriyyəti bu regionda öz haki-
miyyətini bərpa etməyə qadir olmadığı üçün
regionun daşnak Ermənistanının deyil, Araz-
Türk Respublikasının idarəçiliyində qalma-
sına üstünlük verirdi. Elə bu məqsədlə AXC
hökuməti Araz-Türk Respublikasının mü-
vəqqəti də olsa, beynəlxalq və regional sə-
viyyələrdə tanınmasına tərəfdar çıxırdı. Azər-
baycan Xalq Cümhuriyyəti parlamentinin
7 dekabr 1918-ci il tarixli iclasında Araz-
Türk hökumətinin nümayəndəsi P.Əliyevin
digər ölkələrin diplomatik nümayəndələri
ilə birlikdə xüsusi lojada oturdulması da bu
siyasətin tərkib hissəsi idi. Qeyd edək ki,
həmin iclasda Bakıdakı İran konsulu M.Səüd-
əl-vəzara, İran maliyyə agenti, Dağlılar hö-
kumətinin nümayəndəsi Çermoyev, Gür-
cüstan Respublikasının diplomatik nüma-
yəndəsi İ.N.Karsivadze iştirak edirdilər.
Tarixi araşdırmaların bəzilərində qeyd olu-
nur ki, (A.Hacıyev və digərləri) Cənub-Qərbi
Qafqaz Respublikası yaradılarkən Araz-Türk
Respublikası onun tərkibinə formal olaraq
daxil edilmişdir. Lakin buna baxmayaraq,
Araz-Türk Respublikası həmin dövrdə belə,
özünün daxili idarəçiliyini qoruyub saxlayırdı.
Bu respublika çox ağır şəraitdə fəaliyyət
göstərməsinə baxmayaraq, faktiki olaraq
1919-cu ilin martına qədər mövcud olmuşdur.
1918-ci ilin dekabrında Araz-Türk Res-
publikasına qarşı Ermənistan Respublikasının
təcavüzü genişlənmişdir. Ermənistanın tə-
cavüzkar siyasətinin acı nəticələri ilə bağlı
Araz-Türk Respublikası parlamentinin Azər-
baycan Xalq Cümhuriyyəti parlamentinə
göndərdiyi müraciətnamə iki cümhuriyyət
arasında parlamentlərarası əlaqələrin də in-
kişafından xəbər verir. Müraciətnamə Azər-
baycan Xalq Cümhuriyyətinin 8 yanvar
1919-cu il tarixli yeddinci iclasında oxunaraq
müzakirə olunmuşdur. Müraciətnamənin əv-
vəlində bölgədə erməni təcavüzü nəticəsində
törədilən qırğınlar barədə məlumat verilərək
deyilirdi: “1917 sənəsi dekabrdan 1918 sənəsi
iyuna qədər İrəvan quberniyası dairəsində
erməni qoşunları tərəfindən iki yüzdən ziyadə
müsəlman kəndləri atəşə tutulub tar-mar
olub, bunların əhalisi isə qismən qətl, qismən
də dağlara qaçıb buralarda səvuq və aclıqdan
tələf olmuşlar”. Azərbaycan Xalq Cümhu-
riyyəti parlamentinə göndərilən müraciətna-
mənin ən mühüm məqamlarından biri yerli
əhalinin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini
öz dövləti kimi tanıması və qəbul etməsi ilə
bağlı olan fikirlərdir. “... müsəlmanlar burada
kəndiləri bir hökumət təşkil etməyə də mü-
vəffəq olmuşlar isə də kəndilərini həmişə
Azərbaycanın ayrılmaz bir parçası ədd edil-
mək ilə bərabər və bunu ancaq arzu edirlər
ki, gələcəkləri və taleləri ümumsülh kon-
fransında həll oluncaya qədər təhti-asayişdə
yaşamalarına mane olmasınlar” (Azərbaycan
Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920) Parlament
(Stenoqrafik hesabatlar), I cild).
Təbii ki, belə bir məqamda Azərbaycan
Xalq Cümhuriyyəti hökuməti bölgəyə müəy-
yən yardımlar etməyə çalışırdı. Bunu mü-
raciətnamənin müzakirəsi zamanı meydana
çıxan Vinoqradov-Rəsulzadə qarşılaşması
da aydın şəkildə göstərir. Vinoqradovun
“biz ruslar hər dövlətin xətti-hüdudini təyin
etmək ixtiyarına malik olan ümumcahan
konfransının qərarınadək hər kəsin öz yerində
qalmasını tələb ediriz” fikrinin qarşılığında
Məmməd Əmin Rəsulzadə belə cavab ver-
mişdir: “Azərbaycan hökuməti onlara feylən
müavinət göstərə bilməz, lakin mənəvi,
siyasi və bəlkə də, qismən maddi yardım
edə bilər”. Məhz bunun nəticəsi idi ki, bir
müddət sonra Araz-Türk Respublikasının
yerli özünümüdafiə dəstələri erməni qüv-
vələrini Naxçıvan ərazisindən sıxışdırıb çı-
xardılar. 1919-cu il yanvar ayının əvvəllərində
Naxçıvan ingilislər tərəfindən işğal edilmişdir.
İngilislər Əmir bəy hökumətinə nisbətən
daha mötədil olan Cəfərqulu xanla danışıqlar
aparmağa meyilli idilər. Tezliklə ingilislərlə
münasibətlərini qaydaya salan Cəfərqulu
xan erməni daşnaklarının hücumlarının Əmir
bəy hökumətini laxlatmasından istifadə edə-
rək hakimiyyəti ələ almışdır. Yad ellilərin
Naxçıvanı özününküləşdirmək cəhdləri Azər-
baycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətini məc-
bur etmişdir ki, öz nümayəndələrini bölgəyə
göndərsin. Nümayəndə heyətinə Mirabbas
Bağırov rəhbərlik edirdi. Nümayəndə he-
yətinin tərkibinə 12 yüksəkçinli zabit də
daxil idi. Ordubaddakı Milli Şura Azərbaycan
Xalq Cümhuriyyətinin nümayəndə heyətinə
Azərbaycana birləşmək arzusunu ifadə edən
protokol təqdim etmişdir.
AXC elçiləri Naxçıvanda hərarətlə qar-
şılanmışlar. 1919-cu il fevralın 23-də Araz-
Türk Respublikasının hökumət üzvləri ilə
AXC nümayəndələri məsciddə görüşmüşlər.
Görüşdə Araz-Türk Respublikasının nüma-
yəndə heyəti Azərbaycan Xalq Cümhuriy-
yətinə birləşmək haqqında akt tərtib etmişdir.
Yerli əhalinin tələbinə uyğun olaraq,
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökumətinin
28 fevral 1919-cu il tarixli qərarı ilə cüm-
huriyyət tərkibində Naxçıvan general-qu-
bernatorluğunun yaradıldığı elan olunmuşdur.
Həmin qərarla Bəhram xan Naxçıvanski ge-
neral-qubernator, Kərim xan İrəvanski hərbi
işlər üzrə, Hacı Mehdi Bağırov isə mülki
işlər üzrə onun müavinləri təyin edilmişlər
(Naxçıvan Ensiklopediyası, II cild).
Reallıq ondan ibarətdir ki, bəhs olunan
dövrdə Naxçıvanın strateji bir bölgə kimi
ələ keçirilməsi üçün gərgin mübarizə getmiş,
Araz-Türk Respublikası və Cənub-Qərbi
Qafqaz Türk Respublikası hökumətləri böl-
gənin Azərbaycanın tərkibində qalması üçün
mühüm rol oynamışlar.
-
Elnur KƏLBİZADƏ
Beşinci cümhuriyyət
1918-1920-ci illər Naxçıvan tarixindən bəhs edərkən Azərbaycan Xalq Cüm-
huriyyəti ilə yanaşı, Cənub-Qərbi Qafqaz (Qars Cümhuriyyəti) və Araz-Türk
cümhuriyyətlərinin də tarixinin araşdırılması vacib məqamlardandır. Qısa bir
zaman kəsiyində mövcud olmuş Cənubi Qafqazın altıncı cümhuriyyəti – Cənub-
Qərbi Qafqaz Türk Respublikası bugünkü Türkiyə Cümhuriyyətinin şərq rayonları
olan Qars, Ərdəhan kimi tarixi türk torpaqlarında türklüyün yaşadılmasında
mühüm rol oynamışdısa, bu vəzifəni Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi olan
Naxçıvanda beşinci cümhuriyyət – Araz-Türk Respublikası yerinə yetirmişdir.
M
əlum olduğu kimi, XI
əsrin ikinci yarısın-
dan başlayaraq Azərbaycan və
Anadoluda səlcuq türkləri fəth-
lərini genişləndirmiş, beləliklə,
Ön Asiyada böyük Səlcuq döv-
ləti qurulmuşdur. Məhz səl-
cuqlar dövründə Orta Asiya,
Anadolu, Azərbaycan və Xo-
rasanda xeyli sayda saray, məs-
cid, mədrəsə, hamam, türbə,
imarət, zaviyə, körpü, karvan-
sara, xəstəxana inşa edilmiş
və bunlar o dövrün memarlıq
abidələri kimi özünəməxsus
ortaq üsluba malik olmuşlar.
Türkiyə Cümhuriyyətinin
qədim Konya şəhəri uzun müd-
dət Anadolu səlcuqlularının pay-
taxtı olmuşdur. Səlcuq hökmdar -
larından xüsusilə I Əlaəddin
Keyqubad zamanında Anado-
luya, əsasən, İran, Azərbaycan
və Orta Asiyadan elm və sənət
adamları gəlib yerləşmişlər.
Bu dövrdə Cəlaləddin Ruminin
atası şeyx Bahaəddin Vələdin
Karamandan hökmdarın dəvəti
ilə Konyaya gətirilməsi də tə-
sadüfi olmamışdır. Həmin dəvət
məktubunun arxiv materialları
içərisindən aşkara çıxarılması
dediklərimizi təsdiq edir. Həm-
çinin qaynaqlarda bu dövrdə
digər türk ölkələrindən gəlib
Anadoluda yaşayıb-yaratmış
Hübeyş Tiflisi, Nəcməddin
Naxçıvani, Əkmələddin Nax-
çıvani, Qəzənfər Təbrizi, Şəms
Təbrizi, Hüsaməddin Çələbi
kimi elm və mədəniyyət adam-
larının adına tez-tez rast gəlirik.
Bunlardan Nəcməddin Naxçı-
vani Konya Səlcuqlu dövlə-
tində hökmdarın vəziri mərtə-
bəsinə qədər yüksəlmişdir.
Həmin dövrdə Azərbaycan-
dan, xüsusilə Naxçıvandan çıx-
mış bir sıra alim və sənətkarlar
Təbriz və Anadoluda xidmət
etmiş, parlaq şəxsiyyət kimi
yetişmişlər. Belə şəxsiyyətlər-
dən biri də dövrün mütəfəkkir
şair-filosofu, sufi şeyxi olan
Mövlana Cəlaləddin Rumi ilə
yaxın elmi-mədəni əlaqələri
olmuş həkim Əkmələddin Nax-
çıvanidir (Səlcuqlu dövrünün
əlyazmalarında “Naxcuvani”
şəklində işlənmişdir – Ə.Q).
Naxçıvan Muxtar Respub-
likası Ali Məclisi Sədrinin tə-
şəbbüsü və dəstəyi ilə Azər-
baycan dilinə tərcümə etdiyimiz
Mövlana Cəlaləddin Ruminin
“Məsnəvi”sinin nəşrindən sonra
Türkiyədə hər il böyük təntənə
ilə keçirilən ongünlük Mövlana
mərasimlərinə dəvət aldım və
2012-ci ilin dekabr ayında
Mövlana günləri ilə əlaqədar
Konya şəhərində oldum. Açıq
səma altında muzey təsiri ba-
ğışlayan Konya şəhəri ilə ta-
nışlıq zamanı əslən naxçıvanlı
olmuş görkəmli tarixi şəxsiyyət
Əkmələddin Naxçıvani haq-
qında rəvayətlər eşitdim və
onun adı ilə bağlı yerləri, tari-
xi-memarlıq abidələrini ziyarət
etdim. Səlcuq, eləcə də Möv-
lana universitetlərinin kitabxana
və əlyazmalar fondunda araş-
dırmalar apardım. Məlum oldu
ki, Əkmələddin Naxçıvaninin
nisbəsi qaynaqlarda tam şəkildə
aşağıdakı kimi işlənir: Əkmə-
ləddun Müəyyəd bin Əbubəkr
bin İbrahim əl Naxçıvani ət-
Təbib. Xalq arasında “Bəy hə-
kim” təxəllüsü ilə tanınan Ək-
mələddin Naxçıvaninin tikdir-
diyi məscid və dəfn olunduğu
məzar-türbə səlcuqlar dövrünün
qiymətli abidələrindən biri kimi
qorunub saxlanmaqdadır. Eyni
zamanda Konya şəhərinin qə-
dim şəhər mərkəzində Əlaəddin
təpəsi (bu təpə üzərində vaxtilə
Səlcuq dövlətinin hökmdarı
I Əlaəddin Keyqubadın sarayı
mövcud olmuşdur – Ə.Q.) ya-
xınlığındakı “Bəy həkim” mə-
həlləsində oldum, Əkmələddin
Naxçıvani məscidini ziyarət
etdim. Hələ Fateh Sultan Məh-
məd zamanı vəqfnamələrində
bu ibadətxananın adı “Bey he-
kim mescidi” şəklində qeyd
olunmuşdur (vəqfi-məscide-
Begi həkim dər məhəlleyi-
Dövlətxan – tərcüməsi: “Döv-
lətxan” məhəlləsində Bəy hə-
kim məscidinin vəqfi – Ə.Q).
Bəy həkim məscidi XIII
əsrdə inşa edilmişdir və tipik
səlcuq memarlığı elementlərini
əks etdirir. Məscid bir neçə
dəfə təmir və bərpa olunaraq
hazırda məhəllə məscidi sta-
tusunda möminlərə xidmət gös-
tərməkdədir. Məscidin orijinal
qapı və pəncərə tağları nadir
səlcuqlar dövrü memarlıq əsər-
ləri kimi artıq uzun illərdir ki,
Konya İncə Minarə Daş və
Ağac Əsərlər Muzeyində mü-
hafizə edilməkdədir. Məscid-
dəki orijinal mehrab 1899-cu
ildə qaçaqmalçılar tərəfindən
Almaniyanın Berlin şəhərindəki
muzeyə aparılmışdır. Doğum
tarixi və Anadoluya gəlib yer-
ləşməyi dəqiq bilinməyən,
amma Cəlaləddin Rumidən
gənc olduğu ehtimal edilən
Əkmələddin Naxçıvaninin
Azərbaycanın qədim diyarı
Naxçıvandan olduğu bir çox
tədqiqatçılar tərəfindən dönə-
dönə qeyd olunmuşdur.
Sənədlərdən bəlli olduğuna
görə, saraya gəlməmişdən əvvəl
Əkmələddin Naxçıvani Kayseri
daruşşifasında çalışmışdır.
Bunu onun yetirməsi, Səlcuq
dövlətinin münşilərindən olan
Əbubəkrin məktublarından da
görürük. Mövləviliklə bağlı əl-
yazmalarda Əkmələddin Nax-
çıvani Səlcuq hökmdarı Qiya-
səddin Keyxosrovun hakimiy-
yəti dövründə (1264-1283)
Konyadakı sultan sarayında
baş həkim olmuşdur. Sənəd-
lərdə onun ailəsi, varisləri haq-
qında məlumata rast gəlməsək
də, bir oğlu olduğuna dair işa-
rələr vardır. Əkmələddin Nax-
çıvani dövrünün tanınmış təbibi
idi. Təsadüfi deyil ki, səlcuqlar
dövrünün təzkirəçilərindən Əh-
məd Əflaki Əkmələddin Nax-
çıvani və onun Mövlana ilə
görüşləri haqqında bəhs edər-
kən yazır ki, zamanının Hip-
pokratı mövlana Əkmələddin
Təbib Mövlana Cəlaləddin Ru-
miyə mürid olmadan öncə Rum
ölkəsi təbiblərinin böyüklərin-
dən idi. O, sarayın baş həkimi
vəzifəsində çalışmaqla yanaşı,
həm də I Əlaəddin Keyqubad
daruşşifasında tibbi kadrların
yetişməsində əmək sərf etmiş-
dir. Bu kadrlar məhz Əkmə-
ləddin Naxçıvaninin verdiyi
sənəd əsasında ölkənin tibb
müəssisələrində həkim işləyə
bilərdilər. Mənbələrin verdiyi
məlumata görə, kiçik Karatay
mədrəsəsi bu böyük həkimə
məxsus olmuşdur.
Əkmələddin Naxçıvani döv-
rünün ən böyük təbibi kimi İbn
Sina dühasının heyranı idi. Elə
buna görə də o, İbn Sinanın
məşhur “Qanuni-fit-tibb” əsə-
rinə 1302-ci ildə təfsir, şərh
yazmışdır. Müəllifin əlyazısı
ilə qələmə alınmış və görkəmli
türkoloq Fuad Köprülü kitab-
xanasında saxlanılan bu əlyazma
nüsxəsinə əsaslanaraq ehtimal
etmək olar ki, Əkmələddin Nax-
çıvaninin ölüm tarixi 1302-ci
ildən sonraya təsadüf edir.
Mövlana Cəlaləddin Rumi-
nin dostları, həmsöhbətləri,
müridləri çox olmuşdur. Ona
hətta Səlcuq sultanlarından
Müinəddin Pərvanə də ehtiram
göstərirdi. Sufi şeyxinin sadiq
və mötəbər dostlarından biri
də Əkmələddin Naxçıvani idi.
Alim böyük Mövlanaya övliya
kimi etiqad göstərir, onun mü-
ridi olmaqdan fəxr duyurdu.
Elə buna görə onlar arasında
yaxın münasibət yaranmışdı,
bir-birinin evinə gedir, mək-
tublaşırdılar. Günümüzə qədər
Mövlananın Əkmələddin Nax-
çıvaniyə yazdığı üç məktub,
Ruminin oğlu Sultan Vələdin
Əkmələddin Naxçıvani haq-
qında qəsidəsi, habelə Əkmə-
ləddin Naxçıvaninin tələbələ-
rindən olduğu ehtimal edilən
Əbubəkr ibn əl-Zakinin üç
məktubu gəlib çatmışdır.
Mövlananın birinci məktubu
Əkmələddin Naxçıvaninin ona
yazdığı məktuba cavab xarak-
teri daşıyır.
İkinci məktubda Karatay
mədrəsəsində boşalacaq vəzifəyə
Əfsəhəddinin təyin olunmasına
Əkmələddin Naxçıvaninin kö-
mək etməsi xahiş edilir.
Üçüncü məktubu Mövlana
övladı Əmir Alimin maddi və-
ziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün
Əkmələddin Naxçıvaninin
hökmdardan xahiş etməsi ilə
əlaqədar yazmışdır.
Bu məktublarda Mövlana
Əkmələddin Naxçıvaniyə “hə-
kimlərin böyüyü, həyat cöv-
hərinin ən arınmışı, bəlaların
və zəhərlərin dərmanı, ağıl
ağaclarının meyvəsi, bədxah
adamların meydana gətirmək
istədikləri pislikləri yox edən,
mərifət dəryasının cövhəri, hü-
nərlər və gözəl iman sahibi,
özü doğru oğlumuz, həkimlərin
iftixarı, dinin və dövlətin Ək-
məli”, – deyə müraciət etmişdir.
Mövlana ilə Əkmələddin
Naxçıvani arasındakı dostluq
münasibətləri haqqında nisbə-
tən ətraflı məlumatlara, əsasən,
o dövrün təzkirəçiləri Ə.Əflaki
və Sipehsaların, bu böyük Səl-
cuq həkiminin tələbəsi olduğu
ehtimal edilən Əbubəkr Zakinin
əsərlərində təsadüf edirik. Bu
mənbələrdə göstərilir ki, Ək-
mələddin Naxçıvani Mövlana-
ya yüksək ehtiram və hörmə-
tinin ifadəsi olaraq onun Rum
rəssamları tərəfindən çəkilmiş
portretlərini böyük məbləğdə
pul ödəyərək alırdı. Əkmələd-
din Naxçıvani dəfələrlə Möv-
lananı müalicə etmiş və vəfatı
zamanı Qəzənfər Təbrizli adlı
digər bir saray həkimi ilə bir-
likdə onun yanında olmuşdur.
Əkmələddin Naxçıvani tez-
tez Mövlananın böyük oğlu,
atasından sonra mövləvilik tə-
riqətinin şeyxi olmuş Bahaəd-
din Sultan Vələdlə (1226-1312)
görüşər, onunla ədəbi və fəlsəfi
söhbətlər edərdi. S.Vələd böyük
təbibə ehtiramını “sən bu dövr-
də tibb, hikmət və mərifətdə
bir Əflatunsan, Yer üzünü do-
lanan alimlər sultanısan. Elə
bir Bağdad xurmasısan ki, alə-
mə fəzilət meyvəsi verdin. Bu
aləmdə birinin nəsibi tiryək,
digərinin nəsibi zəhər olduqca
ömrün dövlət, bəxt və səadətlə
baqi olsun” cümlələri ilə ifadə
etmişdir. Sultan Vələdin əsə-
rində böyük həkimə 41 beytlik
bir qəsidə həsr olunmuşdur.
Bu qəsidənin ilk iyirmi iki bey-
tinin baş hərflərindən “Ekme-
leddin Müeyyed el-Nahcuvani”
adı oxunur.
Naxçıvan diyarının tarixini
öyrənmək baxımından bu tor-
pağın layiqli övladı olan hə-
kimlər həkimi Əkmələddin Nax-
çıvaninin həyat və elmi fəaliy-
yətinin daha dərindən tədqiq
olunmasına ehtiyac vardır.
Dostları ilə paylaş: